Thân tặng các bạn đồng học TrH.Công lập Tây Ninh.
   Hồ Xưa___________________

              Vô Đề kỳ II 
Lai thị không ngôn khứ tuyệt tung,
Nguyệt tà lâu thượng ngũ canh chung.
Mộng vi viễn biệt đề nan hoán,
Thư bị thôi thành mặc vị nùng.
Lạp chiếu bán lung kim phỉ thúy,
Xạ huân vi độ tú phù dung.
Lưu lang dĩ hận Bồng sơn viễn,
Cánh cách Bồng sơn nhất vạn trùng.
                                      Lý Thương Ẩn
THƠ KHÔNG ĐỀ II 
Người đến không lời rồi đi biệt,
Chuông canh năm bóng nguyệt xế lầu.
Buồn biệt ly giấc mộng đêm thâu,
Thư viết vội mực nhòa chưa ráo.
Ánh nến soi nửa hình chim thúy,
Màn phù dung hương chỉ thoảng bay.
Chàng Lưu thầm tiếc những ngày dài,
Non Bồng ấy từ nay xa vạn dặm.                  
                                        Thái Kim Trần
HỌA Ý:
Đến chẳng buông lời vắng biệt tăm,
Năm canh lầu nguyệt dạ âm thầm.
Mơ màng cõi mộng buồn chia lối,
Chữ vội nhòa lem mực ướt thâm.
Ánh nến nửa thân chim thúy rọi,
Phù dung hương nhạt thoảng xa xăm.
Chàng Lưu luyến tiếc phương nghìn dặm,
Cách biệt non Bồng vắng bóng âm.
(29-713)   HỒ NGUYỄN
                       
             TANG THƯƠNG
Đời sao mật ngọt nuốt thành cay,
Tỉnh thức tâm thành biệt giả, ngay.
Đấu đá tranh giành đời thác loạn,
Hơn thua múa máy dở thành hay.
Đau thương kiếp sống tình không vẹn,
Khốn khổ nên đời mãi đổi thay.
Thấy đó sao không lo tỉnh thức,
Tu cho sớm dứt nghiệp trần này.
                                                  (29-7-13) HỒ NGUYỄN
==========================================================================
 Anh Hồ Nguyễn và bạn đọc xa gần thân mến,
Lý Thương Ẩn ( 813 - 858) có tất cả 5 bài thơ Vô Đề.  Thơ Đường hay nói cách khác, thơ Chữ Hán, ngày nay rất ít có độc giả.  Nhân có Anh Hồ Nguyễn tặng thơ, tôi xin mạn phép trích dẫn thêm một số tư liệu để bạn đọc có cơ sở cảm thụ một tác phẩm hay.
Nhân tiện, xin mời quý vị xem lời bình của Ngân Triều, bài thơ Vô Đề kỳ IV của Lý Thương Ẩn,sau bài nầy/.


 2- Vô Đề kỳ II

 Lai thị không ngôn khứ tuyệt tung
Nguyệt tà lâu thượng ngũ canh chung
Mộng vi viễn biệt đề nan hoán
Thư bị thôi thành mặc vị nùng
Lạp chiếu bán lung kim phỉ thúy
Xạ huân vi độ tú phù dung
Lưu lang dĩ hận Bồng sơn viễn
Cánh cách Bồng sơn nhất vạn trùng
Lý Thương Ẩn

Dịch nghĩa:
Nàng đến nói lời nói bâng quơ, rồi đi biệt tăm
Trăng xế trên lầu, văng vẳng hồi chuông điểm canh năm
Mộng thấy ly biệt, khóc than cũng khó tỉnh giấc được
Bức thư thôi thúc viết cho xong, mực chưa khô ráo
Ánh nến mờ soi một nửa con chim phỉ thúy bằng đồng
Mùi hương xạ thoang thoảng bức màn thêu hoa phù dung
Chàng Lưu ân hận núi Bồng xa xôi quá
Mà lại cách xa núi Bồng đến vạn dặm

* Bồng Lai = theo Sử ký Bồng Lai, Phương Trượng, Doanh Châu là ba ngọn núi tiên trong Bột Hải . Ở đấy chim muông đều có lông trắng, cung điện đều bằng vàng bạc . Đó là nơi các thần tiên bất tử sống thảnh thơi sung sướng .

 Thơ Không Đề – bài 2

1-
 Nàng đến rồi đi cách biệt ta
Lầu cao, chuông điểm, bóng trăng tà
Giấc mơ ly biệt lời chưa tỏ
Thư viết vừa xong mực úa nhòa
Ánh nến mờ soi chim phỉ thúy
Hương thơm phảng phất bức màn hoa
Chàng Lưu hận tiếc non Bồng cũ
Vạn dặm non Bồng đã cách xa
2-
 Vu vơ đến, rồi đi xa
Canh năm chuông điểm trăng tà lầu cao
Giấc mơ ly biệt nghẹn ngào
Bức thư vừa viết mực sao úa nhòa
Nến mờ soi bóng chim qua
Xạ hương phảng phất màn hoa thơm nồng
Chàng Lưu hận chốn non Bồng
Mịt mùng vạn dặm núi Bồng cách xa
Hải Đà phỏng dịch
============================
 Vô Đề
Lý Thương Ẩn
Chợt đến rồi đi, những ngẩn ngơ,
Lầu nghe chuông vọng, xế trăng mờ.
Lệ sầu ly biệt khôn an giấc,
Thư gấp bồi hồi, mực chửa khô.
Ánh nến nửa hình, chim phỉ sáng,
Mùi hương thoang thoảng, bức màn hoa.
Non Bồng, Lưu tiếc sao xa lắc!
Diệu vợi Bồng Lai vạn dặm chờ.
Phỏng dịch Ngân Triều Hậu Nghĩa
                         (08.08.2013)

To One Unnamed II

You said you would come, but you did not, and you left me with no other trace
Than the moonlight on your tower at the fifth-watch bell.
I cry for you forever gone, I cannot waken yet,
I try to read your hurried note, I find the ink too pale.
Blue burns your candle in its kingfisher-feather lantern
And a sweet breath steals from your hibiscus-broidered curtain.
But far beyond my reach is the Enchanted Mountain,
And you are on the other side, ten thousand peaks away.
 English version (Li Shangyin) 
Ngân Triều sưu tầm)
========================================================================== 

VÔ ĐỀ Kỳ IV (Lý Thương Ẩn) / Một bài Thơ Đường không tên / Lời bình Ngân Triều



* Đầu năm Quý Tỵ, thân ái mời quý bạn thưởng thức một bài thơ Xuân hay.
*Thân tặng các bạn: Võ Công Danh, Võ Hồng Phi, Phạm Thị Hòa, Tô Thị Hằng,Trần Lâm Phát, Từ Thị Cảnh...đã cổ vũ, chia sẻ để Ngân Triều hoàn thành bài viết nầy.
*Xin cầu chúc các bạn, quý độc giả cùng quý quyến,  một năm mới 2013: AN KHANG, THỊNH ĐẠT, THỎA LÒNG. Ngân Triều


*****


Khai bút đầu Xuân, biết viết gì đây?  Tự nhiên,  tôi chợt nhớ đến một bài Thơ Đường đã đọc ngày xưa, bài Vô đề của Lý thương Ẩn  (無   題   -    李   商   隠).Lý thương Ẩn (813 – 858), tự là Nghĩa Sơn, hiệu là Ngọc Khê Sinh.  Người huyện Hà Nội, nay là Phủ Hoài Khánh, tỉnh Hà Nam, Trung Quốc.  Thiếu thời, giỏi văn chương nên thường giao du với con cái của những người quyền quý bấy giờ.  Năm 837, ông nhờ thế lực, đậu tiến sĩ, được dùng vào việc thư ký, được gả con gái của Quan trấn Thủ Hà Dương.  Do ở giữa các thế lực đối đầu nhau nên con đường công danh của ông nhiều  phen lận đận …Bệnh  mất năm 858, lúc đó ông mới 46 tuổi.
Xin hãy đọc bài thơ.
Vô đề - Lý Thương Ẩn
Tương kiến thời nan, biệt diệc nan.
Đông phong vô lực, bách hoa tàn.
Xuân tàm đáo tử ti phương tận,
Lạp chúc thành hôi, lệ thủy can
Hiểu kính đản sầu vân mấn cải,
Dạ ngâm ưng giác nguyệt quang hàn
Bồng lai thử khứ vô đa lộ
Thanh điểu ân cần vị thám khan
無   題                 李   商   隠
相   見   時   㬮   别   亦   㬮
東   風   無   力   百   花   殘
春   蚕   到   死   絲   方   盡
蠟   燭   成   灰   淚   始   乾
曉   鏡   疸   愁   雲   擯   改
夜   吟   應   覺   月   光   寒
蓬   萊   此   厺   無   多   路
青   鳥   慇   懃   爲   探   看
Tạm chuyển sang Tiếng Việt:
Không  đề  bài – Lý Thương  Ẩn
Gặp nhau  đã  khó  mà  chia tay nhau lại càng khó  hơn

Cũng như  gió xuân kia,thổi nhẹ  nhàng  mà  muôn  hoa tàn  héo.

Cũng như  con tằm Xuân ,đến chết vẫn còn cho tơ

Cũng như   ruột  nến kia  cứ  tuôn lệ  sầu  cho  đến lúc thành tro  mới dứt

Buổi sáng, soi gương,những buồn vì tóc mây đổi màu

Đêm  đến ngâm thơ, mới thấy  ánh trăng lạnh lẽo

Cơ  hội mừng vui còn gặp nhau (Bồng Lai)chắc không còn  nhiều  nữa

Vậy  ân  cần  cậy   người (chim  xanh),xin   hãy  đưa  đón,trợ   giúp tôi.
 ***
Dịch sang Tiếng Anh, sưu tầm
 To One Unnamed IV

Time was long before I met her, but is longer since we parted,
And the east wind has arisen and a hundred flowers are gone,
And the silk-worms of spring will weave until they die
And every night the candles will weep their wicks away.
Mornings in her mirror she sees her hair-cloud changing,
Yet she dares the chill of moonlight with her evening song.
It is not so very far to her Enchanted Mountain
O blue-birds, be listening!-Bring me what she says!
 English version (Li Shangyin)

Vô  đề IV 
*  Lý  Thương  Ẩn
Xa  nhau  kh ó,  t ựa  gặp  nhau
Gió  Đông  kh ông  sức,  ho a  rầu  x ác  xơ
Thác  rồi  tằm  vẫn cho  tơ;
Tàn rồi nến  m ới  biết  kh ô  lệ  sầu.
Soi  gương,  bu ồn  tóc  đổi  m àu;
Ngâm   khuya  h ẵn  biết  trăng th âu lạnh lùng
Cõi xa  xôi,m ấy  non  B ồng,
Dò  đường  hỏi  lối,  cậy  cùng  chim  xanh
(Thầy   Trần  Trọng  San   dịch)
·       Về đề bài
Đã hơn ngàn năm qua rồi, mà ý tưởng của cổ nhân thật là gần gũi!  Vô đề là không  có đầu đề bài thơ.  Tác giả có lẽ dạt dào cảm xúc, chưa kịp nghĩ ra đề bài, hay
y đó chính là một cách nói nửa vời, thi vị, gây tò mò cho độc giả…(Dẫu sao, cấu tứ cụ thể cũng đã dàn trải trong nội dung của bài thơ hàm súc…Đặt đầu đề hay không  khi đoc qua bài thơ thì độc giả cũng hiểu bài thơ chuyên chở điều gi). 
Hơn ngàn năm sau, trong lĩnh vực âm nhạc Việt Nam, có nhạc sĩ cũng đã sáng tác hàng loạt ca khúc có tựa đề là “Bài ca không tên số…” cũng rất được khán thính giả cổ vũ và ưa thích một thời.
Vậy là, “không đề bài” có thể là một sự đề xướng hữu duyên của tiền bối, được người sau sử dụng như  một phong cách đưa duyên, trữ tình, thi vị.
·        Hai câu đề:
相   見   時   㬮   别   亦   㬮
東   風   無   力   百   花   殘
Thiên nhiên và con người như đồng cảm trước cảnh hợp tan.
 Câu đầu tác giả đã đưa ra một sự thật hiển nhiên.  Gặp nhau, đã khó nhất là ngày xưa, đường đi núi sông cách trở, phương tiện đi lại khó khăn, thì người gặp người… quả là thiên nan, vạn nan.
Nhưng đã gặp nhau rồi, biết bao tình mừng vui khấp khởi, thỏa lòng.  Khi chia tay nhau thì càng khó khăn hơn.  Thương người đi xa, dấn thân vào noi nguy hiểm, tự hỏi không biết có còn gặp nhau nữa không, hay lần găp nhau lần nầy, kể như là vĩnh biệt.  Thật quá bi thương!  Khác nào sự tàn úa, rơi rụng của muôn hoa, trong gió Xuân mát lạnh, nhẹ nhàng.  (Muôn hoa buồn vì cảnh chia ly nên phải lìa cành/ Có thể hiểu cảnh chia tay trong mùa Xuân, thấy hoa rụng, tưởng như hoa kia lìa cành cũng như nỗi lòng tác giả phải lìa xa người bạn)
Lý Bạch 李 白 đã tiễn đưa Mạnh Hạo Nhiên 孟 浩 然 đi Quảng Lăng 廣  陵  cũng đồng một tâm tình như thế.  Ộng đứng lại rất lâu, mãi nhìn theo cánh buồm lẻ loi (cô phàm)của bạn xa dần…xa dần, chỉ còn là một chấm nhỏ (viễn ảnh), cho đến khi tan biến vào khoảng trời xanh biếc (bich không tận).  Tình bạn thật là cảm kích:
Tống Mạnh Hạo Nhiên chi Quảng Lăng (Lý Bạch)
Cố nhân Tây từ Hoàng Hạc Lâu,(1)
Yên hoa tam nguyệt há Dương Châu (2)
Cô phàm viễn ảnh bích không tận (3)
Duy kiến trường giang thiên tế lưu (4)
Nguyên văn:
送   孟  浩 然 之 廣 陵   (李   白)
故     人    西    辭    黃    鶴    樓
煙     花    三    月    下    楊    州
孤     帆    遠    影    碧    空    盡
唯     見    长    江    天    際    流
Chuyển sang Tiếng  Việt:
TIỄN   MẠNH   HẠO NHIÊN  ĐI  QUẢNG  LĂNG
(1)Bạn cũ  rời  xa  lầu  Hoàng  Hạc  phía  Tây
(2)Đi xuống  Dương  Châu ,  vào  tháng  ba,mùa  hoa  khói
(3)Cứ   mãi  nhìn theo  cánh  buồm  lẻ  loi (của  bạn)  cho   đến tận  cuối  trời xanh  biếc,
(4)(Cuối   cùng) Chỉ còn thấy dòng  sông  dài  tuôn  chảy  đến  bên  trời.
Dịch thơ:
 Bạn từ Lầu Hạc lên đường,
Giữa mùa hoa khói, Châu Dương xuôi dòng.
Bóng buồm  đã khuất bầu không,
Trông theo chỉ thấy dòng sông bên trời.
(Ngô Tất Tố dịch)
Bạn cũ  rời chân Hoàng  Hạc Lâu,
Giữa mùa hoa  khói, xuống  Dương  Châu.
Buồm  ai mất hút trong  mây  biếc,
Chỉ thấy Trường  Giang vẫn chảy  mau.
(Thầy Trần Trọng San dịch)
·       Hai câu thực:
春   蚕  到    死    絲   方   盡
蠟   燭  成   灰    淚    始   乾
                   Phải chăng  chuyện hợp tan là cái qui luật đau thương của kiếp người, muôn nơi                      
                   và muôn thuở?
Điều đó, khác nào “Con tẳm đến thác cũng còn vương tơ” (Kiều câu 1976)/ hay như  ngọn nến kia cứ mãi nhỏ lệ cho đến khi tim cháy thành tro tàn, lệ nến mới khô.  Hai hình ảnh con tằm và lệ nến được chọn lọc, như một từ nhãn tự, hàm súc, gợi tả tuyệt vời...
·       Hai câu luận: Chạnh nỗi niềm riêng
曉   鏡   疸   愁   雲    擯   改
夜   吟   應    覺   月   光   寒
Buồn vì thấy mình cao tuổi, già đi khi soi gương.  Già đi là một trong bốn cái khổ của thế nhân: Sinh, lão, bệnh, tử.  Tứ thơ rất thanh thoát như phần mở đầu của bài thơ Tương Tiến Tửu của Lý Bạch:
Quân bất kiến

Hoàng Hà chi thủy, thiên thượng lai

Bôn lưu, đáo hải, bất phục hồi

Quân bất kiến

Cao đường minh kính bi bạch phát

Triêu như thanh ty mộ thành tuyết…
君   不 見
黄   河   之   水   天   上   來
奔   流   到   海   不   復   回
君   不  見
高   堂   明   鏡   悲   白   髮
朝   如   青   絲   暮   成   雪
                                                          Anh thấy chăng
                 Nước sông  Hoàng  Hà,từ trời  đến
                                    Tuôn chảy ra tận biển  không bao giờ trở lại
                                                          Anh thấy chăng
                   Gương  tỏ  nhà  cao, buồn tóc trắng
                                                   Buổi  sáng  như  tơ  xanh,buổi chiều trở thành tuyết.
Ý  nóithời gian  cũng như  tuổi Xuân trôi qua  như dòng song ra biển, không bao giờ trở lại.  Đời người nhanh sao!   Mới sớm chiều thôi, mà  tuổi già  đã sồng sộc đến.

Mặt khác, chi tiết ánh trăng  lạnh lẽo  hàm  ẩn  sự  vắng vẻ, cô   liêu, rượi buồn trong  nỗi niềm vắng bạn.

·        Hai câu kết  : Tâm  tình  của tác  giả
蓬    萊   此   厺   無   多   路
青    鳥   慇   懃   爲   探   看
Với những  ý  tưởng  trên, gặp  gỡ -  chia  tay là  khó  khăn , buồn  khổ  thêm   nhưng đời người  ngắn  ngủi, buồn  hiu,trong cô quạnh thì có lẽ  cũng  nên có  những  cơ hội mừng vui (họp mặt)gặp nhau cho thỏa  lòng.   Vậy xin  nhờ  người  đưa  đón  (tổ chức) tạo  điều  kiện và  trợ  giúp  cho  ta  nhé!



Tóm lại,



Vô  đề  (Lý  Thương  Ẩn)  là   môt  tiếng   ca  buồn,  nhiều  cung  bậc về cảnh ngộ  hợp-tan  của  đời  người.   Cái buồn   thật  là   não   nuột.   Việc   tương   phùng   đã   khó   thay   mà   ly   tan   càng   khó   hơn   bội   phần .    Đời   người   chóng    qua, dài  trong   gang   tấc   sớm    chiều   mà   người  sống   trong   chốn   tịch   liêu , bạn   bè    xa   cách   phương   trời,   không   thể   gặp   nhau… thì   hụt   hẫng    lòng   đau,  nhớ   thương   không   dứt…

Vô   đề   còn là một thông  điệp  về lòng  hiếu khách, ái hữu, tôn trọng , yêu quý bạn bè  rất mực của tác giả.

Kết thúc bài thơ, tôi cứ lẩm nhẩm :



Thác rồi ,tằm vẫn cho tơ.

Tàn rồi, nến mới biết khô lệ sầu.

Tứ thơ thật là tao nhã!  Tứ thơ không những cao ngất lòng vị tha mà  nó còn dạt dào thông đạt một thái độ hiểu lẽ đời, (ý thức rõ cái nghĩa thống  khổ, thương  đau trong cõi người ta) …của một thức giả, của một bậc minh triết.



Ngân Triều


 
Được đăng bởi vào lúc  



***************************************************************************************************************

 Thay lời giới thiệu
Kính anh Ngân Triều,
Nhân đây cũng tặng anh và Phạm Hòa bài họa của tôi cho bài VÔ ĐỀ IV đã khá lâu. Mong anh và chị Hòa thưởng thức thoãi mái.
Chúc lành.
Hồ Xưa   

           VÔ ĐỀ IV
Tương kiến thì nan biệt diệc nan,
Đông phong vô lực bách hoa tàn.
Xuân tàm đáo tử ti phương tận,
Lạp cự thành hôi lệ thủy can.
Hiểu kính đãn sầu vân mấn cải,
Dạ ngâm ưng giác nguyệt quang hàn.
Bồng Lai thử khứ vô đa lộ,
Thanh điểu ân cần vị thám khan.
                                       Lý Thương Ẩn
Gần không dễ, xa nhau càng khó,
Trăm hoa tàn không bởi gió đông.
Chết tằm xuân mới dứt tơ lòng,
Nến tan hết mới mong khô lệ.
Buồn soi gương, tóc phai mau thế ?
Đêm ngâm thơ trăng thệ lạnh lùng!
Lối thiên thai ai biết chỉ dùm,
Chim xanh hỡi, đi cùng ta nhé!
                   Thái Kim Trần tạm dịch
THOÁT DỊCH:
1-Khó cách xa nhau, chẳng dễ gần,
Hoa tàn nào bởi gió đông lân.
Tơ kia chỉ đứt khi tầm dứt,
Lệ nọ vơi khi nến hết cần.
Nhìn gương sáng thấy phai màu tóc,
Tối ngắm trăng xưa lạnh thấm dần.
Bồng lai bến đợi đâu nhiều lối,
Nhắn với chim xanh giúp trở lần.
                         *
2-Nhớ thuở ngày xưa mới gặp nhau,
Gian nan thử thách lệ tuôn trào.
Tình xưa chậm nở nay tàn úa,
Nghĩa cũ thâm sâu dễ dứt nào.
Ngắm tóc ngày sang pha trắng điểm,
Trăng thề lạnh nhớ những đêm nao!
Bồng lai bến hẹn đường ai biết,
Nhắn với chim xanh dắt lối vào.
                           HỒ NGUYỄN (Cali: 19-10-2012)