Thứ Bảy, 23 tháng 2, 2013

VÔ ĐỀ (Lý Thương Ẩn) / Một bài Thơ Đường không tên / Lời bình Ngân Triều



* Đầu năm Quý Tỵ, thân ái mời quý bạn thưởng thức một bài thơ Xuân hay.
*Thân tặng các bạn: Võ Công Danh, Võ Hồng Phi, Phạm Thị Hòa, Tô Thị Hằng,Trần Lâm Phát, Từ Thị Cảnh...đã cổ vũ, chia sẻ để Ngân Triều hoàn thành bài viết nầy.
*Xin cầu chúc các bạn, quý độc giả cùng quý quyến,  một năm mới 2013: AN KHANG, THỊNH ĐẠT, THỎA LÒNG. Ngân Triều


*****





Khai bút đầu Xuân, biết viết gì đây?  Tự nhiên,  tôi chợt nhớ đến một bài Thơ Đường đã đọc ngày xưa, bài Vô đề của Lý thương Ẩn  (無   題   -    李   商   隠).Lý thương Ẩn (813 – 858), tự là Nghĩa Sơn, hiệu là Ngọc Khê Sinh.  Người huyện Hà Nội, nay là Phủ Hoài Khánh, tỉnh Hà Nam, Trung Quốc.  Thiếu thời, giỏi văn chương nên thường giao du với con cái của những người quyền quý bấy giờ.  Năm 837, ông nhờ thế lực, đậu tiến sĩ, được dùng vào việc thư ký, được gả con gái của Quan trấn Thủ Hà Dương.  Do ở giữa các thế lực đối đầu nhau nên con đường công danh của ông nhiều  phen lận đận …Bệnh  mất năm 858, lúc đó ông mới 46 tuổi.
Xin hãy đọc bài thơ.

Vô đề - Lý Thương Ẩn
Tương kiến thời nan, biệt diệc nan.
Đông phong vô lực, bách hoa tàn.
Xuân tàm đáo tử ti phương tận,
Lạp chúc thành hôi, lệ thủy can
Hiểu kính đản sầu vân mấn cải,
Dạ ngâm ưng giác nguyệt quang hàn
Bồng lai thử khứ vô đa lộ
Thanh điểu ân cần vị thám khan


無   題                李   商   隠
相   見   時   㬮   别   亦   㬮
東   風   無   力   百   花   殘
春   蚕   到   死   絲   方   盡
蠟   燭   成   灰   淚   始   乾
曉   鏡   疸   愁   雲   擯   改
夜   吟   應   覺   月   光   寒
蓬   萊   此   厺   無   多   路
青   鳥   慇   懃   爲   探   看

Tm chuyn sang Tiếng Vit:
Không  đề  bà Lý Thương  n

Gp nhau  đã  khó  mà  chia tay nhau li càng khó  hơn
Cũng như  gió xuân kia,thi nh  nhàng  mà  muôn  hoa tàn  héo.
Cũng như  con tm Xuân ,đến chết vn còn cho tơ
Cũng như   rut  nến kia  c  tuôn l  su  cho  đến lúc thành tro  mi dt
Bui sáng, soi gương,nhng bun vì tóc mâđổi màu
Đêm  đến ngâm thơ, mi thy  ánh trăng lnh lo
Cơ  hi mng vui còn gp nhau (Bng Lai)chc không còn  nhiu  na
Vy  ân  cn  cy   người (chim  xanh),xin   hãy  đưa  đón,tr   giúp tôi.

Vô  đề -   Lý  Thương  n
Xa  nhau  kh ó,  t a  gp  nhau
Gió  Đông  kh ông  sc,  ho a  ru  x ác  xơ
Thác  ri  tm  vn cho  tơ;
Tàn ri nến  m i  biết  kh ô  l  su.
Soi  gương,  bu n  tóc  đổi  m àu;
Ngâm   khuya  h n  biết  trăng th âu lnh lùng
Cõi xa  xôi,m y  non  B ng,
Dò  đường  hi  li,  cy  cùng  chim  xanh
(Thy   Trn  Trng  San   dch)

·       Về đề bài
Đã hơn ngàn năm qua rồi, mà ý tưởng của cổ nhân thật là gần gũi!  Vô đề là không  có đầu đề bài thơ.  Tác giả có lẽ dạt dào cảm xúc, chưa kịp nghĩ ra đề bài, hay
y đó chính là một cách nói nửa vời, thi vị, gây tò mò cho độc giả…(Dẫu sao, cấu tứ cụ thể cũng đã dàn trải trong nội dung của bài thơ hàm súc…Đặt đầu đề hay không  khi đoc qua bài thơ thì độc giả cũng hiểu bài thơ chuyên chở điều gi). 
Hơn ngàn năm sau, trong lĩnh vực âm nhạc Việt Nam, có nhạc sĩ cũng đã sáng tác hàng loạt ca khúc có tựa đề là “Bài ca không tên số…” cũng rất được khán thính giả cổ vũ và ưa thích một thời.
Vậy là, “không đề bài” có thể là một sự đề xướng hữu duyên của tiền bối, được người sau sử dụng như  một phong cách đưa duyên, trữ tình, thi vị.
·        Hai câu đề:
相   見   時   㬮   别   亦   㬮
東   風   無   力   百   花   殘


Thiên nhiên và con người như đồng cảm trước cảnh hợp tan.
 Câu đầu tác giả đã đưa ra một sự thật hiển nhiên.  Gặp nhau, đã khó nhất là ngày xưa, đường đi núi sông cách trở, phương tiện đi lại khó khăn, thì người gặp người… quả là thiên nan, vạn nan.
Nhưng đã gặp nhau rồi, biết bao tình mừng vui khấp khởi, thỏa lòng.  Khi chia tay nhau thì càng khó khăn hơn.  Thương người đi xa, dấn thân vào noi nguy hiểm, tự hỏi không biết có còn gặp nhau nữa không, hay lần găp nhau lần nầy, kể như là vĩnh biệt.  Thật quá bi thương!  Khác nào sự tàn úa, rơi rụng của muôn hoa, trong gió Xuân mát lạnh, nhẹ nhàng.  (Muôn hoa buồn vì cảnh chia ly nên phải lìa cành/ Có thể hiểu cảnh chia tay trong mùa Xuân, thấy hoa rụng, tưởng như hoa kia lìa cành cũng như nỗi lòng tác giả phải lìa xa người bạn)
Lý Bạch   đã tiễn đưa Mạnh Hạo Nhiên    đi Quảng Lăng     cũng đồng một tâm tình như thế.  Ộng đứng lại rất lâu, mãi nhìn theo cánh buồm lẻ loi (cô phàm)của bạn xa dần…xa dần, chỉ còn là một chấm nhỏ (viễn ảnh), cho đến khi tan biến vào khoảng trời xanh biếc (bich không tận).  Tình bạn thật là cảm kích:
Tống Mạnh Hạo Nhiên chi Quảng Lăng (Lý Bạch)

Cố nhân Tây từ Hoàng Hạc Lâu,(1)
Yên hoa tam nguyệt há Dương Châu (2)
Cô phàm viễn ảnh bích không tận (3)
Duy kiến trường giang thiên tế lưu (4)

Nguyên văn:

送   孟    之     (李   白)

故     人    西    辭    黃    鶴    樓
煙     花    三    月    下        
孤     帆    遠    影    碧    空    盡
唯     見    长    江    天    際    流


Chuyn sang Tiếng  Vit:
TIN   MẠNH   HẠO NHIÊN  ĐI  QUẢNG  LĂNG
(1)Bạn cũ  ri  xa  lu  Hoàng  Hạc  phía  Tây
(2)Đi xung  Dương  Châu ,  vào  tháng  ba,mùa  hoa  khói
(3)C   mãi  nhìn theo  cánh  bum  lẻ  loi (ca  bn)  cho   đến tn  cui  tri xanh  biếc,
(4)(Cui   cùng) Chỉ còn thy dòng  sông  dài  tuôn  chảy  đến  bên  tri.

Dịch thơ:

 Bạn t Lu Hạc lêđường,
Gia mùa hoa khói, Châu Dương xuôi dòng.
Bóng bum  đã khut bu không,
Trông theo chỉ thy dòng sông bên tri.
(Ngô Tt T dịch)

Bạn cũ  ri chân Hoàng  Hạc Lâu,
Gia mùa hoa  khói, xung  Dương  Châu.
Bum  ai mt hút trong  mây  biếc,
Chỉ thy Trường  Giang vn chảy  mau.
(Thy Trn Trọng San dịch)

·       Hai câu thc:
春   蚕  到    死    絲   方   盡
蠟   燭  成   灰    淚    始   乾


                   Phải chăng  chuyện hợp tan là cái qui luật đau thương của kiếp người, muôn nơi                      
                   và muôn thuở?
Điều đó, khác nào “Con tẳm đến thác cũng còn vương tơ” (Kiều câu 1976)/ hay như  ngọn nến kia cứ mãi nhỏ lệ cho đến khi tim cháy thành tro tàn, lệ nến mới khô.  Hai hình ảnh con tằm và lệ nến được chọn lọc, như một từ nhãn tự, hàm súc, gợi tả tuyệt vời...

·       Hai câu luận: Chạnh nỗi niềm riêng

曉   鏡   疸   愁   雲    擯   改
夜   吟   應    覺   月   光   寒

Buồn vì thấy mình cao tuổi, già đi khi soi gương.  Già đi là một trong bốn cái khổ của thế nhân: Sinh, lão, bệnh, tử.  Tứ thơ rất thanh thoát như phần mở đầu của bài thơ Tương Tiến Tửu của Lý Bạch:
Quân bất kiến
Hoàng Hà chi thủy, thiên thượng lai
Bôn lưu, đáo hải, bất phục hồi
Quân bất kiến
Cao đường minh kính bi bạch phát
Triêu như thanh ty mộ thành tuyết…

君   不 見
黄   河   之   水   天   上   來
奔   流   到   海   不   復   回
君   不  見
高   堂   明   鏡   悲   白   髮
朝   如   青   絲   暮   成   雪

Anh thy chăng
Nước sông  Hoàng  Hà,t tri  đến
Tuôn chảy ra tn bin  không bao gi tr lại
Anh thy chăng
Gương  tỏ  nhà  cao, bun tóc trng
Bui  sáng  như  tơ  xanh,bui chiu tr thành tuyết.
Ý  nóithi gian  cũng như  tui Xuân trôi qua  như dòng song ra bin, không bao gi tr lại.  Đời người nhanh sao!   Mi sm chiu thôi, mà  tui già  đã sng sđến.
Mt khác, chi tiếánh trăng  lạnh lẽo  hàm  n  s  vng vẻ, cô   liêu,rượi bun trong  ni nim vng bạn.
·        Hai câu kết  : Tâm  tình  của tác  giả

蓬    萊   此   厺   無   多   路
青    鳥   慇   懃   爲   探   看

Vi nhng  ý  tưởng  trên, gp  g -  chia  tay là  khó  khăn , bun  kh  thêm   nhưng đời người  ngn  ngủi, bun  hiu,trong cô quạnh thì có lẽ  cũng  nên có  nhng  cơ hội mừng vui (họp mặt)gặp nhau cho thỏa  lòng.   Vậy xin  nhờ  người  đưa  đón  (tổ chức) tạo  điều  kiện và  trợ  giúp  cho  ta  nhé!

Tóm lại,

Vô  đề  (Lý  Thương  Ẩn)  là   môt  tiếng   ca  buồn,  nhiều  cung  bậc về cảnh ngộ  hợp-tan  của  đời  người.   Cái buồn   thật  là   não   nuột.   Việc   tương   phùng   đã   khó   thay   mà   ly   tan   càng   khó   hơn   bội   phần .    Đời   người   chóng    qua, dài  trong   gang   tấc   sớm    chiều   mà   người  sống   trong   chốn   tịch   liêu , bạn   bè    xa   cách   phương   trời,   không   thể   gặp   nhau… thì   hụt   hẫng    lòng   đau,  nhớ   thương   không   dứt…
Vô   đề   còn là một thông  điệp  về lòng  hiếu khách, ái hữu, tôn trọng , yêu quý bạn bè  rất mực của tác giả.
Kết thúc bài thơ, tôi cứ lẩm nhẩm :

Thác rồi ,tằm vẫn cho tơ.
Tàn rồi, nến mới biết khô lệ sầu.
Tứ thơ thật là tao nhã!  Tứ thơ không những cao ngất lòng vị tha mà  nó còn dạt dào thông đạt một thái độ hiểu lẽ đời, (ý thức rõ cái nghĩa thống  khổ, thương  đau trong cõi người ta) …của một thức giả, của một bậc minh triết.

Ngân Triều

Không có nhận xét nào:

Đăng nhận xét