Quán nước bên đường/ Thơ Hồ Xuân Hương/ Ngân Triều chú giải

Quán nước bên đường

Hồ Xuân Hương

Đứng tréo trông theo cảnh hắt heo, (1)

Đường đi thiên thẹo, quán cheo leo. (2)

Lợp lều, mái cỏ tranh xơ xác, (3)

Xỏ kẽ, kèo tre đốt khẳng kheo. (4)

Ba trạc cây xanh hình uốn éo, (5)

Một dòng nước biếc, cỏ leo teo. (6)

Thú vui quên cả niềm lo cũ, (7)

Kìa cái diều ai gió lộn lèo. (8)

*Văn bản chữ Nôm:

  舘  渃  边  塘

  等  𥊛   燒   遶   景   𡴯   㾋

 塘   迻   偏   𤵪   舘   招   蹽

 苙   簝   梅    𦹵   筝   疎  売

 𢯧    技  撟   椥    柮  肯   𤶃

 𠀧   啅   𣘃   撑   𢒈   捥   𢰳

殳   𣳔   渃    碧   𦹯   蹽   消

趣   𢝙   悁    奇   念   𢗼   舊

箕   丐   䌦    埃   𩙋   倫   繚  

* Chú giải:

hắt heo: 𡴯 㾋 như hắt hiu hay hiu hắt: trạng thái yếu ớt, mong manh, gây cảm giác buồn vắng cô đơn…

thiên thẹo: 偏 𤵪: xiên xẹo, quanh co, có dốc, ngoằn ngoèo.

Quán cheo leo: 舘 招 蹽: quán ở một nơi nguy hiểm, có thể ngã, rơi xuống, chết người.

Xơ xác: 疎 売: xơ và xác, không còn chất lượng, sắp hư hỏng.

đốt khẳng kheo: như khẳng khiu: 柮 肯 𤶃: đốt tre gầy còm, mảnh, yếu, có thể rất dễ gãy.

trạc cây: như chạc cây: 啅 𣘃: nhánh cây đâm ngang.

Cỏ leo teo: 𦹯 蹽 消: như lèo tèo: rất ít, gây cảm giác buồn tẻ, nghèo nàn.

Lộn lèo: 倫 繚: lộn dây lèo. Lèo là dây buộc ở cánh buồm để điều chỉnh theo hướng gió, cho thuyền đi đúng hướng. Ở đây là dây cột diều không đúng hướng gió nên diều phải đảo lộn, có nguy cơ làm cho diều rơi xuống đất.

(1-2) Giới thiệu một cái “quán nước bên đường”
-Cảnh buồn-Đường uốn quanh, nghiêng qua, nghiêng lại khó đi (thiên thẹo)
-Quán lập ở mé cao, có thể rơi xuống, nguy hiểm. (cheo leo)

(3-4) Phần chủ yếu của quán: mái tranh, kèo tre, nhỏ bé, nghèo nàn.

(5-6) Xa xa, có những chạc cây xanh hình uốn éo và có một dòng nước trong xanh, bên bờ cỏ thưa thớt (leo teo).

(7-8) (Ngắm cảnh) quên hết nỗi ưu tư phiền muộn (niềm lo cũ). 
(Bất ngờ) có một chiếc diều của ai thả một cách “buồn cười” ngoài kia! Thả lộn lèo! Dùng những từ ngữ trung tâm, sinh động, lấp láy làm bài thơ có nhạc điệu và vô cùng gợi tả.

Huy Cận cũng có một bài thơ tả một cái quán nước tương tự. Mỗi bài thơ hay mỗi vẻ
-Xin được ghi lại:

                      ĐẸP XƯA

Huy Cận

Ngập ngừng mép núi quanh co,

Lưng đèo quán dựng, mưa lò mái ngang.

Vi vu gió hút nẻo vàng,

Một trời thu rộng, mấy hàng mây nao.

Dừng cương nghỉ ngựa non cao, 

Dặm xa lữ thứ kẻ nào héo hon?

Đi rồi khuất ngựa sau non,

Nhỏ thưa tràng đạc tiếng còn tịch liêu.

Trơ vơ buồn lọt quán chiều,

Mái nghiêng nghiêng gởi buồn theo hút người.

Ngân Triều chú giải