Hỏi Trăng /Hồ Xuân Hương/ Ngân Triều soạn

Bài số 25/ chương III

                                                      Hoûi  traêng   (1)

                                                     Hồ Xuân Hương

Thêm chú thích

                               















   Một trái trăng thu chín mõm mòm, (1)

                                  Này vừng quế đỏ, đỏ lòm lom! (2)

                                  Trong in chiếc bích khuôn còn méo, (3)

                                  Ngoài khép đôi cung cánh vẫn khòm. (4)

                                  Ghét mặt kẻ trần đua xói móc, (5)

                                  Ngứa gan thằng Cuội đứng lom khom. (6)

                                  Hỡi người bẻ quế rằng ai đó, (7)

                                  Đó có Hằng Nga ghé mắt dòm. (8)

*Văn bản chữ Nôm:

       𠳨 𣎞   [其一]

𠬛   𣛤  𣎞  秋   𤇪  𠻦  𥊙

呢   𣜸  桂  𧹥   𧹥  濫  𥍍

𥪝   印  隻  碧   框  群  𠰭

外   𢯖  堆  弓   𦑃  吻  謙

𢢂  𩈘   仉  塵   𨅮  㩡  𢪮

𤻭  肝  繩   傀   𠎬  𥍍  𢐎

唉  𠊚  𢯏   桂   㖫  俟  妬

妬  𣎏  姮   娥   𥊘  眜  盹

 Chú giải:

Chín mõm mòm, 𤇪 𠻦 𥊙,quá thời điểm chín, chín muồi, sắp rụng.

Vừng quế đỏ, 𣜸 桂 𧹥,bóng cây quế đỏ-(Chuyện xưa, cho rằng trên mặt trăng có cây quế đỏ).

Chiếc bích, 隻 碧,Chiếc ngọc bích hình tròn dẹt, ở giữa có lỗ để tra dây đeo. Người ta gọi mặt trăng là bích nguyệt.

Câu (4): Đường cong mặt trăng như một người tráng sĩ giương cánh cung.  Khòm: cúi cong sâu lưng xuống , khom lưng sâu xuống. Ở văn cảnh nầy, vì  bực tức nên Thằng Cuội chỉ đứng.

Thằng Cuội ngồi gốc cây đa

Để trâu ăn lúa, gọi cha ời ời

Cha còn cắt cỏ trên trời

Mẹ còn cưỡi ngựa đi mời quan viên.

                                                     Ca dao

 Người bẻ quế, 𠊚 𢯏 桂, (đan quế), chỉ người đỗ tiến sĩ.

Hằng Nga, 姮 娥, Ở mặt trăng có Hằng Nga, (vợ Hậu Nghệ) trộm thuốc tiên rồi trốn ở cung trăng,  sẽ chiếu cố nhìn người đỗ đạt.

(1-2): Giới thiệu hình ảnh và màu sắc đặc biệt của vầng trăng:

Vầng trăng bấy giờ là một quả trăng, chín muồi lâu rồi.

Cũng là một khối tròn có cây quế đỏ, đỏ phát ớn.

(3-4-5-6): Những chi tiết của vầng trăng:

Ở giữa mặt trăng hình chiếc bích, (tròn dẹt) nên khuôn nó chưa tròn, mà méo đi. Méo (méo:hình tròn lệch, sai đi với hình chuẩn.)

Bên ngoài mặt trăng có hai cánh cung khép sâu lại.

Bực mình vì người đời đua nhau xói (đâm thẳng vảo), móc (dùng tay tìm kiếm hay lấy vật gì trong lỗ ra). Ở đây, xói móc, nghĩa bóng là châm chọc, bung ra những chuyện riêng tư của người khác.

Cho nên thằng Cuội cứ đứng khom lưng.

(7-8):
Vậy (dám nào), xin hỏi, ai là người đi bẻ quế?
Ở nơi đó, có người đẹp như Hằng Nga đang mong mỏi, đợichờ .

***

Tham khảo một bài thơ về trăng:

Bẽn Lẽn

                 Hàn Mặc Tử

Trăng nằm sóng soải trên cành liễu 
Đợi gió đông về để lả lơi 
Hoa lá ngây tình không muốn động 
Lòng em hồi hộp, chị Hằng ơi. 

Trong khóm vi vu rào rạt mãi 
Tiếng lòng ai nói? Sao im đi? 
Ô kìa, bóng nguyệt trần truồng tắm 
Lộ cái khuôn vàng dưới đáy khe. 

Vô tình để gió hôn lên má 
Bẽn lẽn làm sao lúc nửa đêm 
Em sợ lang quân em biết được 
Nghi ngờ tới cái tiết trinh em. 
<*> Trần Thanh Mại cực tán bài thơ này như sau:

 "Chỉ trong mười hai câu đã kết tinh lại biết bao rung cảm say sưa, mà nhất là biết bao ảo thuật quái dị. Mỗi chữ trong đây đều có một linh hồn, mỗi chữ là một 'hoạt động lực', nó bắt  tay nhau mà nhảy lên một bản khiêu vũ thần tiên.

" Hàn Mặc Tử, in lần thứ nhất, Tân Việt, Sàigòn, trang 50.

***