[Bài 11&12] Tình sử Hồ Xuân Hương-Nguyễn Du/ Ngân Triều biên khảo

[Bài 11]

II .4  Bài Thu dạ hữu hoài trong Hương Đình Cổ Nguyệt thi tập, Xuân Hương gửi Nguyễn Du: Câu Bóng nhạn về đâu, mây ở lại, Nhạn là Nguyễn Du đã bay xa, mây là Xuân Hương còn ở lại.Bài thơ viết khoảng năm 1794. Đêm tàn, Xuân Hương còn thức, ngơ ngẩn thương nhớ chàng đi xa, Nơi lầu mây, rượu rót nhưng không tri âm, không uống để lạnh, nửa vầng trăng tà chiếu lóng lánh bạc. Nước chảy, gió thổi mãi, giọt nước trong hồ đồng rơi đều. Hoa hay trăng tự lòng Xuân Hương, Lòng Xuân vắng vẻ, Xuân hứng không nhiều ư ? Bóng chàng như bóng chim nhạn bay về đâu ? Chỉ còn nghe tiếng dế trùng than khóc, dòng nước trôi mãi, đêm tàn thêm lo…

Thu dạ hữu hoài Dạ thâm nhân tĩnh độc trù trù, Vân lâu tửu lãnh ngân hoàn bán. Thuỷ khoát phong trường ngọc lậu cô, Hoa nguyệt nguyệt hoa chủ nhân ngô. Ngô/ Xuân tịch tịch, Xuân hứng bất đa hồ. Nhạn ảnh hà quy vân tự trụ, Cùng thanh như khốc thuỷ không lưu, Tuế án tu đồ. * Bản chữ Hán: 秋夜有懷 夜深人靜獨躊躇， 雲樓酒冷銀環半。 水闊風長玉漏孤， 花月月花主人吾。 春寂寂， 春興不多乎。 鴈影何歸雲自住， 蛩聲如訴水空流， 歲晏須圖。 Đêm thu cảm hoài Đêm sâu người lặng riêng ngẩn ngơ Lầu mây rượu lạnh nửa vòng bạc Nước láng gió dài giọt đồng trơ Hoa hoa trăng trăng người chủ là ta Xuân vắng vẻ Hứng xuân chẳng nhiều ư? Bóng nhạn về đâu mây ở lại Dế giun như khóc nước trôi lờ Năm tàn nên lo. Người dịch: Bùi Hạnh Cẩn * Ngân Triều diễn thơ:   Đêm tàn, thương nhớ người phương xa, Rượu lạnh long lanh ánh nguyệt tà. Nước chảy, gió đưa, hồ rỏ giọt, Trăng hoa lòng tự cảm do ta. Lòng Xuân đi vắng sao nhiều hứng? Bóng nhạn về đâu mây nhớ nhà. Tiếng dế khóc như  dòng nước chảy, Nên lo chuyện cũ cuối năm qua. * Nguồn: 1. Hồ Xuân Hương thơ chữ Hán - chữ Nôm & giai thoại, Bùi Hạnh Cẩn, NXB Văn hoá - Thông tin, 1999 2. Bản sao từ bản chép tay của Nguyễn Văn Hoàn, do Nguyễn Xuân Diện cung cấp Đêm thu cảm hoài Đêm tàn người thức lòng ngơ ngẩn, Rượu lạnh lầu mây bạc ánh tà. Nước chảy gió đùa trơ mặt ngọc, Hoa hoa, nguyệt nguyệt nỗi lòng ta. Xuân vắng vẻ, Xuân hứng chẳng nhiều ư ? Bóng nhạn về đâu mây ở lại, Dế trùng than khóc nước trôi hờ, Đêm tàn nên lo. Người dịch Nhất Uyên *

-*****

[Bài 12]

II . 5  Nguyễn Du phúc đáp bài Thu da hữu hoài của Hồ Xuân Hương bằng bài Thu dạ I. trong Thanh Hiên thi tập: Anh đã nghe tiếng dế trùng than khóc nơi tường đông, Vì mây ở lại Thăng Long với em nên Hồng Lĩnh trời lạnh ngắt không một vầng mây. Trời đầy sao sáng, sương móc trắng như bạc, tường đông dế gặp lạnh kêu buồn thảm, chua xót.(tiếp ý dế khóc bài Thu dạ hữu hoài). Bầu trời một màu lạnh ngắt không một làn mây. Mây ở hết bên em rồi, anh chỉ là cánh chim đơn côi trong trời lạnh giá. Thắm thoát thời gian qua nhanh, tuổi càng cao, tóc bạc vì nhiều suy nghĩ trông rất thảm thương. Ở mãi nơi đây, núi xanh chưa chán người, người đi chơi xa bên trời lòng mỏi mệt, Suốt năm nằm bệnh bến Quế Giang. Sông Quế là một tên khác của sông Lam, dưới chân núi Hồng Lĩnh.   Đêm thu I Thu Dạ I Đầy trời sao sáng bạc sương dâng, Dế lạnh tường đông thảm thiết buồn. Vạn dặm tiếng thu rung lá rụng, Một trời khí lạnh vắng mây vương. Già rồi tóc bạc lòng thêm xót, Ở mãi non xanh chẳng chán chường. Ngán nỗi bên trời lòng khách mệt, Suốt năm nằm bệnh Quế giang tân. Phồn tinh lịch lịch lộ như ngân, Đông bích hàn trùng bi cánh tân. Vạn lý thu thanh thôi lạc diệp, Nhất thiên hàn sắc tảo phù vân. Lão lai bạch phát khả liên nhữ, Trú cửu thanh sơn vị yếm nhân. Tối thị thiên nhai quyện du khách, Cùng niên ngọa bệnh Quế giang tân. Thơ chữ Hán Nguyễn Du, Thanh Hiên thi tập, Nhất Uyên dịch thơ * Bản chữ Hán, Ngân Triều soạn: 秋夜其一   繁星歷歷露如銀  東壁寒蟲悲更辛  萬里秋聲催落葉  一天寒色掃浮雲  老來白髮可憐汝  住久青山未厭人  最是天涯倦遊客  窮年臥病桂江津  * Dịch nghĩa  Sao dày đặc, trông rõ mồn một, sương trắng tựa bạc  Vách phía đông, dế gặp lạnh, kêu buồn thảm.  Suốt muôn dặm, tiếng thu giục lá cây rụng.  Bầu trời lạnh ngắt, không một vầng mây.  Đến tuổi già, mái tóc bạc, trông mà thương cho anh!  Ở mão nơi đấy, thế mà rặng núi xanh kia vẫn chưa chán người.  Buồn nhất là kẻ du khách ở nơi chân trời đã mỏi mệt,  Lại suốt năm đau ốm, nằm trên bến Quế giang này. * Bản dịch của Nguyễn Thạch Giang Gửi bởi Vanachi ngày 11/07/2005 22:07 Sao sáng đầy trời sương tựa bạc,  Sâu rừng kêu lạnh giọng bi ai.  Một trời khí buốt xua mây lạnh,  Muôn dặm hơi thu giục lá rơi.  Ở mãi, non xanh chưa chán khách,  Về già tóc bạc khá thương người.  Bên trời du khách chân đà mỏi,  Sông Tuế quanh năm cứ ốm hoài. * Bản dịch của Đông Xuyên Gửi bởi hongha ngày 29/04/2014 09:05 Sáng chòm sao điểm, trắng sương rơi,  Dế khóc tường đông não ruột ai!  Muôn dặm tiếng thu gào lá rụng,  Một trời sắc lạnh, quét mây trôi.  Già rồi! Tóc bạc riêng thương lão,  Ở mãi... non xanh chửa chán người!  Mệt nhất là anh chàng đất khách,  Hết năm ốm bệt mé sông dài!! Nguồn: Tuyển tập thơ Hán-Việt (nhiều tác giả), Đông Xuyên tuyển dịch, NXB Cảo thơm, 1975 Khi bạn so găng với cuộc đời, cuộc đời luôn luôn thắng (Andrew Matthews) * Bản dịch của Trương Việt Linh Gửi bởi vietlinh11 ngày 06/09/2014 10:23 Sao sáng đầy trời sương tựa bạc  Tường đông tiếng dế não nùng than  Một trời khí lạnh mây không vẩn  Muôn dặm hơi thu lá rụng vàng  Sống mãi non xanh sao chửa chán  Già mang tóc bạc há đừng than  Lãng du góc bể thân đà mỏi  Đau ốm năm chầy bến Quế giang. * Bản dịch của Nguyễn Văn Dũng Vicar Gửi bởi PH@ ngày 26/04/2016 22:53 Trời đầy sao sáng bạc trắng sương  Tường đông trùng kêu quá thê lương  Vạn dặm tiếng thu rung lá rụng  Sắc trời lạnh ngắt chẳng mây vương  Tuổi già đầu bạc ta xót bạn  Người đã ở lâu núi còn thương  Chân trời mệt mỏi buồn nhất khách  Quế giang nằm bệnh suốt năm trường. * Bản dịch của Đất Văn Lang Gửi bởi Đất Văn Lang ngày 31/08/2016 22:13 Đã sửa 1 lần, lần cuối bởi Vanachi ngày 01/09/2016 07:58 Sao mắc đầy trời sương trải bạc  Tường đông kén bướm ủ ê vàng  Vạn dặm hồn thu khua lá rụng  Khắp trời gió lạnh quét mây tan  Tuổi già tóc bạc còn thương quá  Ở lâu núi thẳm vẫn chưa nhàm  Chân trời lữ khách buồn chân mỏi  Nằm bệnh cả năm bến Quế giang Đất Văn Lang * Bản dịch của Nhất Uyên Phạm Trọng Chánh Gửi bởi tôn tiền tử ngày 05/01/2015 06:38 Đầy trời sao sáng bạc sương dâng,  Dế lạnh tường đông thảm thiết buồn.  Vạn dặm tiếng thu rung lá rụng,  Một trời khí lạnh vắng mây vương.  Già rồi tóc bạc lòng thêm xót,  Ở mãi non xanh chẳng chán chường.  Ngán nỗi bên trời lòng khách mệt,  Suốt năm nằm bệnh Quế giang tân. * Ngân Triều diễn thơ: Mồn một sao dày, sương tựa bạc  Vách Đông, dế lạnh, não nùng than.  Tiếng thu rung lá bay muôn dặm, Lạnh ngắt, mây đâu chẳng một vầng.  Tóc bạc, tuổi già trông rất thảm, Ở lâu rặng núi chửa chê nhàm.  Chân trời lữ khách đà nghe mỏi,  Đau ốm quanh năm bến Quế giang.