Chí Hiên tặng I, thơ chữ Nôm của Nguyễn Du/ trích lưuhương ký của HXH

II .14 
Chí Hiên tặng I

Sau khi gửi bài thơ này cho Hồ Xuân Hương năm 1795.Hồ Xuân Hương hiểu mối tình mình chỉ là giấc mộng. Nguyễn Du thôi làm Hồng Sơn Liệp Hộ mà làm Nam Hải Điếu Đồ, đi câu cá biển Nam Hải. Tâm sự Nguyễn Du lúc này trong bài Tạp thi I viết: Bạc đầu tráng sĩ ngửng trời than, Dựng nghiệp mưu sinh thảy lỡ làng, Thu Cúc, Xuân Lan thành mộng ảo. Hạ nồng, đông lạnh cướp ngày xanh.. Nguyễn Du cho rằng chuyện tình của mình với cô Cúc làng Trường Lưu hay với Xuân Hương làng Nghi Tàm đều đã thành mộng ảo.Về Hồng Lĩnh, Nguyễn Du tâm sự với người bạn cũ Thực Đình (bút hiệu có nghĩa là người ăn ở đình làng) Họp bạn khó tìm người mắt biếc. Sau vụ khởi nghĩa Nguyễn Quýnh, làng Tiên Điền bị làm cỏ, người sống sót chẳng ai dám tỏ một thái độ gì. Do đó Nguyễn Du không thể ở lại, dạy học, cũng không thể tìm ra thủ hạ, do đó, tôi bác bỏ đoạn gia phả Nguyễn Tiên Điền chép: Nguyễn Du từ Hà Tỉnh dẫn thủ hạ mang quân lương ra tiếp rước Vua Gia Long. Và được đưa ra Bắc phong tri huyện Phù Dung trấn Sơn Nam. Trên bước đường tìm mánh mung vượt biên vào Nam theo chúa Nguyễn Ánh, có lẽ Nguyễn Du đã rơi vào bẫy của công an biên phòng của Hiệp Trấn Hà Tĩnh Nguyễn Văn Thận, nên thay vì vào Khánh Hoà, Nguyễn Du bị chở thẳng vào tù. Nguyễn Văn Thận nể tình bạn thân với Nguyễn Nể, và tài thơ văn Nguyễn Du nên chỉ cho học tập cải tạo sơ sơ mười tuần (ba tháng) trong . Bài Cảm Hứng trong tù Nguyễn Du cho rằng nổi lòng mình không ai biết: Tâm sự chút lòng, ai biết tỏ, Như sông Quế sâu dưới non Hồng. Nguyễn Văn Thận giữ vững Hà Tĩnh cho đến năm 1802, vua Gia Long tiến đánh, Thận thua trận chạy ra Thanh Hóa và bị giết ở đó.

Tin tức Nguyễn Du bị tù đã ra tới Thăng Long. Hồ Phi Mai lên đường về nhà chồng anh thầy Lang xóm Tây làng Nghi Tàm.

Nguyễn Du sau khi ra tù , ban đêm Nguyễn Du đã đi bộ trốn ra Thăng Long bài Dạ hành:

 Trăng xế biển Nam ngàn dặm chiếu,

Đường xa gió lộng một người trông.

 Đêm đen mờ mịt bao giờ sáng

Đầu bạc mà còn vụng dấu thân.

Trên đường đi Nguyễn Du phải đi ăn xin: Bài Khất Thực, Nguyễn Du viết: 

Chống gươm ngạo nghễ thét trời xanh,

 Ba chục năm trong bùn hôi tanh,

Chữ nghĩa ích gì cho cuộc sống,

nào ngờ đói rách người thương tâm.

Đến Thăng Long Nguyễn Du đến một quán khách quen biết bên bờ Hồ Tây, chủ quán cho hay Xuân Hương Hồ Phi Mai đã đi lấy chồng, anh thầy Lang xóm Tây làng Nghi Tàm. Chủ quán mời một bình trà, Nguyễn Du uống bao nhiêu lần, không tiền nên chỉ xin nước sôi uống trà lạt, ngồi viết hai bài thơ ký tên Chí Hiên. Bài thơ oán trách Hồ Xuân Hương thậm tệ.Còn có bài thơ trách móc nào đau đớn hơn nhưng nàng vẫn trân trọng lưu trong tập thơ Lưu Hương ký.

Ảnh minh họa, Google

Chí Hiên tặng I

Chữ giao nguyền với mấy năm tròn,
Xe nón tình kia mãi mãi còn.
Chẳng biết dạ người đen tựa mực,
Sao hay lòng khách thắm như son.
Còn tai chửa lãng lời vàng ngọc,
Có mắt mà xem mặt nước non.
Chớ trách chúa Xuân lòng mỏi mệt;
Mận đào được thế tiếng công môn.

Thơ chữ Nôm Nguyễn Du, Hồ Xuân Hương lưu trong Lưu Hương ký.

Bản chữ Nôm Ngân Triều soạn

𡨸  交 𡅪 唄 買 𢆥 𡗶

車   情  箕  買 買  群

拯  别 胣  𠊚   顛  似  墨

 咍 𢚸  客 𧺀 如 崙

群 𦖻 𣗓 𢠯 𠳒  鐄 玉

𣎏 眜 麻 䀡  𩈘 渃      𡽫

詛 責 主 春 𢙱  痗 瘼

槾 桃 得 屉 㗂 公 門
*

Nhất Uyên diễn ý

Đã giao du với nhau mấy năm tròn, thề thốt tình thâm giao xe, nón mãi mãi còn..

Xe nón車 do chữ Xạ lạp車 笠, theo sách Phong thổ ký, phong tục nước Việt thuần phác. Trong buổi sơ giao, hai bên làm lễ kết nghĩa thường có lời thề: Anh cỡi xe, tôi đội nón, khi gặp nhau sẽ xuống xe vái chào tôi., anh cầm ô tôi cỡi ngựa, khi gặp nhau tôi sẽ xuống ngựa chào anh.. Thơ Khổng Bình Trọng: Việc đời biến đổi khôn lường, chớ vì cởi xe mà khinh kẻ đội nón. Vì thế tình thân là xạ lạp chi giao, mối giao tình xe nón..

Không biết tại lòng nàng tham giàu sang mà thay dạ đổi lòng, lòng đen tựa mực đi lấy chồng thầy thuốc,

Còn tôi mới ra tù, tình tôi vẫn thắm như son, một lòng yêu nàng.

Tai tôi chưa quên lời vàng ngọc của nàng,

Nàng có mắt hãy xem tôi làm nên sự nghiệp với nước non.

Chớ trách chúa xuân, vì sợ chờ đợi tôi mà mỏi mệt sợ lỡ thì.

Tình nàng sớm mận tối đào như thế có xứng đáng dòng dõi con nhà quyền quí chăng. ?

[Còn có bài thơ trách móc nào đau đớn hơn?]

*

ảnh minh họa, Google

Ngân Triều diễn thơ

Giao tình ròng rã mấy năm tròn,

Xe nón lòng đây vẫn mãi còn.

Sớm tối lòng ai đen tựa mực

Đục trong tình khách đỏ như son.

Đá vàng sao vội quên lời hẹn,

Chống  mắt chờ xem rỡ nước non.

Chớ  trách chúa Xuân, chờ đợi lỡ,

Lẳng lơ ai dám rước, lầu son?
Ngân Triều
*******
Nguồn, tham khảo TL Đi tìm Cổ Nguyệt Đường và mối tình HXH và ND của TS Phạm Trọng Chánh.