Tống Liên Cừ Mai Công phó Vị Hoàng/ Phạm Đình Hổ/ Ngân Triều chú giải

Bài số 21

Tống Liên Cừ Mai Công phó Vị Hoàng

Phạm Đình Hổ

Ảnh minh họa

Tống Liên Cừ Mai Công phó Vị Hoàng (Phạm Đình Hổ)

Hạ nhật huề cùng xuất cố đô,  (1)
Giang Nam nam hạ tứ du du. 
Sơ mai hương đậu Hoàng giang vũ,  (3) 
Dã mạch tình thâm Vịnh phố thu. 
Vọng nhập tiền sơn khan võng thụ,   (5)
Hứng tùy thương hải phiếm hư chu. 
Lâm kỳ ước lược quy lai nhật;   (7)
Mãn thụ thanh phong phản Kiếm Hồ.

Văn bản chữ Hán,
Ngân Triều soạn

送  蓮  渠  梅  公  赴  未  隍

夏  日   攜    筇    岀   故    都   

江  南  南  廈  笥  攸  攸

初 梅  香  逗  皇  江   雨

野 麥   情   深  永 埔    秋

望 入  前  山  看  網   樹

興 隨  蒼  海  泛  虛   舟

臨 期   約  畧  歸  來   日

滿 裋  青  風  反  劍   胡

                  范  亭   虎

               Chú giải:

huề cùng, 攜  筇 , cầm gậy trúc, chống gậy trúc.

Nam hạ, 南 廈, nhà ở phía Nam.

tứ, 笥, cái rương đan bằng tre đựng hành lý,tu từ hoán dụ, lấy dấu hiệu của sự vật để chỉ sự vật, chỉ người đi xa.

du du, 攸  攸,xa xôi.

sơ mai, 初  梅,cây mai thưa.

đậu, 逗, đọng lại.

dã mạch, 野  麥 , cánh đồng lúa.

tiền sơn, 前     山,      trước núi

Vịnh phố,  永  埔, phố Vịnh, tức thành phố Vinh ngày nay.  

 khan võng thụ, 看   網    樹,thấy cây cối chập chùng.

 phiếm hư chu, 泛  虛  舟,chiếc thuyền thấp thoáng linh  đinh.

 lâm kỳ, 臨  期, đến hạn, đến hẹn.

ước lược, 約 畧, nói chung, đại khái.

quy lai nhật, 歸  來 日, ngày trở lại.   

mãn thụ, 滿  裋 , đầy áo, áo tung bay trong gió.

thanh phong,  青  風, gió mát.   

Dịch thơ:

Bài [ 1]

Tiễn ông họ Mai người Liên Cừ từ Vị Hoàng Gậy trúc ngày hè xa cố đô,   Giang Nam thương nhớ bóng xa mờ.   Hoàng giang mưa điểm hương mai nở,   Vịnh phố rực vàng thơ lúa thu.   Vời ngóng non cao cây lớp lớp,   Hứng về biển thẳm cánh buồm mơ,   Người đi hẹn ước ngày quay lại,   Tay áo thung thăng gió Kiếm Hồ.

                                                     Thơ chữ Hán Phạm Đình Hổ.

                                                                                  Nhất Uyên dịch thơ.

Trong thơ chữ Hán của Phạm Đình Hổ, trong Tuyển tập thơ văn. NxbKHXH 1998  có bài Tống Liên Cừ Mai Công phó Vị Hoàng. Tiễn ông Mai người Liên Cừ từ Vị Hoàng. Tôi (TS Phạm Trọng Chánh) cho rằng đó là bài thơ Phạm Đình Hổ cùng Hồ Xuân Hương tiễn Mai Sơn Phủ từ bến sông Vị Hoàng đi về Vịnh Phố (Vinh ngày nay). Đó là thời kỳ Phạm Đình Hổ và Xuân Hương thân tình. Mai Sơn Phủ là bạn của cả hai người. Câu Sơ mai hương đậu Hoàng giang vũ. Hoàng giang mưa điểm hương mai nở, có ý trêu Hồ Xuân Hương đang khóc vì xa người tình vì câu đầu Hạ nhật huề cùng xuất cố đô. Gậy trúc mùa hè xa cố đô. Bài thơ viết: 

*Ngày hè chống gậy trúc rời cố đô Thăng Long,

*Đưa người bạn về quê hương từ phía Nam (thành Thăng Long).

Giang Nam thương nhớ bóng xa mờ. 

 Giang Nam: vùng phía Nam sông Trường Giang (Dương Tử). Phía nam của một con sông. Giang Nam: do bài Giang Nam Ai Phú của Dữu Tín người Nam Bắc Triều, tỏ lòng nhớ quê, vì làm quan xa nhà lâu ngày. Từ đó chữ Giang Nam có nghĩa là lòng nhớ quê hương, thể hiện tấm lòng thương nhớ quê hương đằm thắm. 

*Tham khảo thêm:

Dữu Tín

Nguyên tác: Tôn Nguyên Yến

庾信 
孫元晏 

苦心詞賦向誰談 
淪落周朝志豈甘 
可惜多才庾開府 
一生恫悵憶江南 

Dữu Tín Tôn Nguyên Yến

1/ Dữu Tín (513-581), người thời Nam - Bắc triều. Ông làm quan cho Nam triều (nhà Lương), phụng mệnh đi sứ Bắc triều (nhà Tây Ngụy), bị Bắc triều giữ lại nhưng cũng phong cho quan tước. Tới nhà Bắc Chu, ông được phong tới phiêu kỵ tướng quân, mở phủ như tam ti, nên người thời đó còn gọi ông là Dữu khai phủ…Ông làm nhiều văn thơ, bộc lộ lòng thương nhớ quê hương miền nam của ông.

2/ Giang nam, nói chung là phần đất phía nam sông Trường Giang, nói riêng trong bài là thành phố Nam kinh, kinh đô của Nam triều lúc đó.--Dịch nghĩa:--

--Bản dịch của Ngân Triều—

*Khổ tâm chấp bút cho ai?

*Hàng thần lơ láo, lạc loài nhà Chu!

*Đa tài lãng bạc phiêu du?

* Nào vơi thương nhớ, mịt mù Giang Nam.]

***

Giang Nam nam hạ tứ du du. 江 南    南    廈    笥    攸   攸,người đi xa xôi, trong nhà phía Nam, nhớ quê nhà tha thiết.

* Hoàng giang mưa điểm hương mai nở, ( Giọt mưa nào trên sông Vị Hoàng, đọng trên cánh hoa mai nở. Nhất Uyên dịch)

hay là:

Phơn phớt mưa Hoàng, mai đọng lệ. (Mưa phùn trên sông Vị Hoàng đọng trên cánh hoa mai như những giọt lệ hoa. Ngân Triều dịch).

đều diễn tả ý tưởng Hồ Phi Mai, tự Xuân Hương, đang xúc động, nhiều bi lụy trong lúc chia phôi, đúng theo nguyên tác.

Mùa hè đi ra khỏi Thăng Long làm gì có hoa mai nở, chỉ có nước mắt Hồ Phi Mai long lanh khóc tiễn đưa người tình, trong mưa bụi bay phơn phớt lạnh.
Mưa phùn trên sông Hoàng Giang (Nam Định) lất phất đậu trên cánh hoa mai.

*Về đến Vịnh phố sắp đến mùa lúa thơm rực vàng cánh đồng mùa thu.

*Vời ngóng trên non núi Hồng Sơn cây cao lớp lớp.

*Thi hứng về trên biển thẳm cánh buồm mơ bạn ra đi.
*Thôi bạn đi, hẹn bạn ngày quay trở lại,

*Ngày ấy, ta cùng rong chơi, hứng gió mát hồ Hoàn Kiếm trên tay áo rộng.

Dịch thơ, Bài [2]

  

  Ảnh minh họa

 Tiễn đưa

   Thơ chữ Hán, Phạm Đình Hổ

   Ngày hè, gậy trúc biệt Thăng Long,

Thương nhớ người đi ngập cõi lòng.

Phơn phớt mưa Hoàng, mai đọng lệ.

Trời thu đồng Vịnh, sầu mênh mông!

Non cao điệp điệp cây muôn lớp,

             Thấp thoáng buồm xa, biển mịt mùng.

Hẹn ước mừng ngày quay trở lại,

Kiếm Hồ, khao gió mát trăng trong.

Ngân Triều diễn thơ.