Bài số 3
Dữ Sơn Nam thượng,
Hiệp Trấn Quan,
Trần Hầu xướng họa.
與山南上協鎮官陳侯,唱和其 一
Xuân
Hương xướng:
(ảnh minh họa)
Bình thủy
tương phùng, nguyệt hạ tôn, (1)
Cương trường phiến phiến thuộc nan ngôn.
Khiêu cầm hữu ý minh hoàng xướng, (3)
Nhiễu thụ vô đoan ngữ thước huyên.
Thùy tục già thanh quy Hán Khuyết, (5)
Tự tu liên bộ xuất Hồ môn.
Bán diên biệt hậu tình đa thiểu, (7)
Mạch mạch không ly sảnh nữ hồn.
Văn bản chữ Hán,
Ngân Triều soạn:
苹 水 相 逢 月 下 樽
剛 膓 片 片 属 難 言
挑 琴 有 意 明 皇 唱
繞 𣗳 無 端 語 鵲 喧
誰 續 𡂪 聲 歸 熯 闕
自 羞 蓮 歩 岀 胡 門
半 沿 别 後 情 多 少
陌 陌 空 離 清 女 魂
Dữ Sơn Nam thượng
Hiệp trấn quan Trần Hầu xướng hoạ kỳ 1
Chú
giải:
Bình thủy, 苹水, bèo và nước.
tương phùng, 相 逢, cùng gặp nhau.
nguyệt hạ, 月 下, dưới trăng.
tôn, 樽, chén rượu.
Cương trường, 剛 膓, ruột cứng , tấm lòng hay lòng son.
phiến, 片, khúc, đoạn, mảnh.
nan
ngôn, 難 言, khó nói nên lời.
Khiêu
cầm, 挑 琴 , đàn lên.
hữu
ý, 有 意 , có ý, chủ ý.
minh hoàng xướng, 明 皇 唱, tơ khúc Minh Hoàng, nhạc thiều Minh Hoàng.
Nhiễu
thụ, 繞 𣗳,quanh gốc cây.
vô đoan, 無 端, không biết vì sao.
ngữ
thước huyên, 語 鵲 喧,chim khách réo vang.
Thùy
tục, 誰 續 , ai tiếp
nối.
già
thanh, 𡂪 聲, tiếng xen vào.
quy
Hán khuyết, 歸 熯 闕về cửa cung nhà
Hán
|
Tự
tu, 自 羞 , tự xấu hổ, lòng buồn.
liên
bộ, 蓮 歩 , bước chân như hoa sen; gót sen, bước chân
mỹ nhân.
xuất
Hồ môn, 岀 胡 門, đi qua cửa “rợ” Hồ.
bán diên, 半 沿,
noi theo nửa cái cũ.
Biệt hậu, 别 後 ,sau khi cách biệt.
Tình đa thiểu, 情 多 少,
tình nhiều ít, biết bao.
Mạch,陌, con đường nhỏ.
Không
ly, 空 離 ,
xa rời vô nghĩa, lìa tan.
sảnh nữ hồn,
清 女 魂, hồn
của người con gái lạnh lùng.
***
Dịch nghĩa:
Thân bèo nước gặp nhau nâng chén rượu dưới trăng.
Tấc lòng son sắt thật là khó nói.
Gọi đàn, vì có ý mà gảy khúc Câu Hoàng.
Quanh cây không cơn cớ gì mà chim thước réo vang. (chim khách).
Ai chuộc tiếng kèn Hồ trở về cung Hán.
Tự thẹn về việc gót sen ra khỏi cửa rợ Hồ.
Sau phút ly biệt, còn lưu luyến biết bao tình.
Lớp lớp khôn rời hồn Sánh Nữ.
Diễn
thơ 1:
Xướng hoạ cùng ông Trần Hầu,
quan Hiệp trấn Sơn Nam thượng, kỳ 1
Gặp gỡ dưới trăng chuốc chén mời, Lòng son đòi đoạn chẳng nên lời. Khúc đàn ai gảy đà đưa ý, Ngoài ngõ khách kêu chẳng thấy người. Ai chuộc tiếng kèn về Hán đó ? Tủi lê gót ngọc đất Hồ rồi! Biệt li dở tiệc tình lưu luyến, Hồn Sảnh sầu đau mạch mạch khơi.
Người dịch:
Trần Thanh Mại
***
Diễn
thơ 2:
Bèo nước cùng nhau, chén dưới
trăng,
Ruột gan, lòng muốn tỏ, sao đang?
Tiếng tơ, réo rắt Minh Hoàng
khúc,
Chim khách rộn ràng cây réo vang.
Ai tiếp xen bài Quy Hán khuyết?
Xứ Hồ tố nữ cống sang ngang!
Biệt ly bịn rịn tình lưu luyến,
Muôn lối ly tan hồn lạnh lùng.
Ngân
Triều
*****
(Tham khảo thêm) |
·
Xướng hoạ cùng ông Trần Hầu - quan Hiệp trấn Sơn Nam thượng. Trấn
Sơn Nam thượng gồm đất của hai tỉnh Hà Nội và Hưng Yên sau này. Trị sở đặt ở
Châu Cầu (Phủ Lí). Bài này cũng được chép trong sách Tục Hoàng Việt thi tuyển,
nhưng lại được coi là bài thơ Hồ Xuân Hương hoạ thơ ông Hiệp trấn. Còn Lưu
hương kí thì cho rằng đây là bài xướng của Xuân Hương. Giáo sư Hoàng Xuân Hãn
căn cứ theo Tục Hoàng Việt thi tuyển
Ảnh minh họa
協鎮官陳侯
唱和其五
Dữ Sơn Nam Thượng Hiệp trấn
quan Trần Hầu
xướng hoạ
kỳ 5
Hàn danh cửu ngưỡng hỉ tương phùng,
Cận tiếp quang nghi nhật chính đông.
Hậu ý thuỷ giao tri thuỷ đạm,
Tình hoài sơ ẩm giác thuần nùng.
Ngô châu thanh khí hoàn tương thượng,
Ngã bối tài tình chính sở chung.
Ác thủ đàm tâm quân mạc quái,
Lục giang nhất khứ thuỷ thiên trùng.
Cận tiếp quang nghi nhật chính đông.
Hậu ý thuỷ giao tri thuỷ đạm,
Tình hoài sơ ẩm giác thuần nùng.
Ngô châu thanh khí hoàn tương thượng,
Ngã bối tài tình chính sở chung.
Ác thủ đàm tâm quân mạc quái,
Lục giang nhất khứ thuỷ thiên trùng.
*Bài
xướng của Hiệp trấn quan Trần Hầu
Hoa
viện hoa nhân thử độ phùng,
Lĩnh mai hàn ảnh nhập sơ đông.
Vị tằng đổ diện tâm tiên mộ,
Khởi dẫn liên thi ý thuỷ nồng.
Xuân tịch vị ly song nhãn lệ,
Phật đài thuỳ hoán sổ thanh chung.
Ân cần lưu thủ thiên biên nguyệt,
Nhất biệt tây nham hựu vạn trùng.
***
*Bản dịch của Bùi Hạnh Cẩn
Người đẹp nhà hoa lại gặp cùng,
Mai non bóng lạnh buổi đầu đông.
Chưa từng gặp mặt lòng đà mến,
Há phải trao thơ ý mới nồng.
Chưa khỏi tiệc xuân đôi mắt lệ,
Ai khua đài Phật tiếng chuông rung.
Ân cần lưu lại trăng trời biển,
Một biệt non tây lại vạn trùng.
Lĩnh mai hàn ảnh nhập sơ đông.
Vị tằng đổ diện tâm tiên mộ,
Khởi dẫn liên thi ý thuỷ nồng.
Xuân tịch vị ly song nhãn lệ,
Phật đài thuỳ hoán sổ thanh chung.
Ân cần lưu thủ thiên biên nguyệt,
Nhất biệt tây nham hựu vạn trùng.
***
*Bản dịch của Bùi Hạnh Cẩn
Người đẹp nhà hoa lại gặp cùng,
Mai non bóng lạnh buổi đầu đông.
Chưa từng gặp mặt lòng đà mến,
Há phải trao thơ ý mới nồng.
Chưa khỏi tiệc xuân đôi mắt lệ,
Ai khua đài Phật tiếng chuông rung.
Ân cần lưu lại trăng trời biển,
Một biệt non tây lại vạn trùng.
Chú giải:
Tiêu đề: Xướng họa cùng Ông Trần Hầu, Quan Hiệp trấn
Sơn Nam Thượng.
Trấn Sơn Nam thượng gồm đất của Hà Nội và Hưng Yên
ngày nay. Lỵ sở đặt ở Châu Cầu (Phủ Lý).
Bài nầy đuôc chép trong sách Tục Hoàng Việt thi tuyển,
nhưng lại được coi là một bài thơ của Bà Hồ Xuân Hương họa thơ Ông Quan Hiệp Trấn.
Còn trong Lưu Hương Ký ghi là bài xướng của Bà Hồ Xuân Hương. Gs Hoàng Xuân Hãn
căn cứ theo quyển Tục Hoàng Việt thi tuyển và đã ghi như trên.
Bình thủy tương
phùng,
bèo và nước gặp nhau, chỉ sự gặp gỡ ngẫu nhiên. Theo thơ Vương Bột, (Vương Bột, tự Tử An là một nhà văn nổi tiếng thời
kỳ đầu nhà Đường, 6 tuổi đã biết viết văn chương, 14 tuổi đã sáng tác thơ ca, 15 tuổi thi đỗ cử
nhân):
"Quan san nan việt,
Thùy bi thất lộ chi nhân?
Bình thủy tương phùng,
Tận thị tha hương chi khách".
Ý nói là:
Quan san ngàn dặm mòn chân bước,
Biết có ai thương nhỡ độ đường?
Gặp nhau khi bèo giạt bờ nước,
Mới hay đều là khách tha hương.
*
Gặp nhau bèo nước liêu xiêu,
Gặp nhau bèo nước liêu xiêu,
Biết đời
trôi giạt thăm chiều, tha hương.
Bình thủy tương phùng, bèo nước gặp nhau, trong văn
chương còn để chỉ thân phận người phụ nữ:
*Vì ai rụng cải rơi kim!
*Vì ai rụng cải rơi kim!
Để con bèo nổi
mây chìm vì ai?
ĐTTT, Nguyễn Du câu 769-770
*Ngọn bèo chân
sóng lạc loài,
Nghĩ mình vinh
hiển, thương người lưu ly.
ĐTTT, Nguyễn
Du câu 2871-2872
Câu 7, hậu, trong Lưu Hương Ký chép là hận.
Dịch nghĩa
Bấy lâu ngưỡng mộ tiếng văn chương nay mừng được gặp mặt
Lại được tiếp cận dung nghi vào lúc hừng đông
Vốn sẵn nhã ý, nên dù trước chưa từng gặp nhau nhưng đã biết tính tình thanh đạm
Vừa nhấp chén đã thấy cái tình nồng nàn, đôn hậu dâng lên
Thanh khí của cả vùng vẫn còn được ưa chộng
Tài, tình của chúng ta được chung đúc chính nơi đây
Cầm tay thổ lộ nỗi lòng, xin chàng chớ ngại
Vì sau khi chàng qua sông Lục Đầu, lại muôn trùng xa cách.
Lại được tiếp cận dung nghi vào lúc hừng đông
Vốn sẵn nhã ý, nên dù trước chưa từng gặp nhau nhưng đã biết tính tình thanh đạm
Vừa nhấp chén đã thấy cái tình nồng nàn, đôn hậu dâng lên
Thanh khí của cả vùng vẫn còn được ưa chộng
Tài, tình của chúng ta được chung đúc chính nơi đây
Cầm tay thổ lộ nỗi lòng, xin chàng chớ ngại
Vì sau khi chàng qua sông Lục Đầu, lại muôn trùng xa cách.
Nghe danh ngưỡng mộ, gặp vui mừng,
Được tiếp dung nghi lúc chính đông.
Ý hậu chưa qua hay nước đạm,
Tình hoài vừa nhắp đã hương nồng.
Tài tình chung đúc cho hai kẻ,
Thanh khí mến yêu khắp một vùng.
Tỏ dạ cầm tay xin chớ lạ,
Lục Đầu một bước đã nghìn trùng.
Được tiếp dung nghi lúc chính đông.
Ý hậu chưa qua hay nước đạm,
Tình hoài vừa nhắp đã hương nồng.
Tài tình chung đúc cho hai kẻ,
Thanh khí mến yêu khắp một vùng.
Tỏ dạ cầm tay xin chớ lạ,
Lục Đầu một bước đã nghìn trùng.
*Bản
dịch của Bùi
Hạnh Cẩn
Lâu nghe danh tiếng gặp nhau
mừng,
Gần ngó dung quang nắng giữa đông.
Ý đậm vừa quen hay nước đạm,
Tình mong vừa chuốc biết men nồng.
Châu ta thanh khí thêm ưa chuộng,
Cùng hội tài tình nhẽ vốn chung.
Tay nắm lòng trao người chớ lạ,
Một đi sông Lục nước ngàn trùng.
***
*Bản
dịch của Ngân Triều
Văn
chương diện kiến tiếng hằng mong,
Ghé
bến thuyền mơ lúc rạng đông.
Chưa
biết, biết chung lòng đạm bạc,
Nhắp
môi, môi đắm đuối tình nồng.
Với
nhau lễ giáo còn trân quý,
Gá
nghĩa tài chung rạng núi sông.
Chớ
ngại nỗi niềm khi đã tỏ,
Lục
Đầu xuôi, mãi nhớ muôn trùng.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét