海屋籌 / Hải ốc trù/ Thơchữ Hán Hồ Xuân Hương/ Trích Lưu Hương ký

Bài số 5

Hải ốc trù

Hồ Xuân Hương

海屋籌  

蘭橈隨意漾中流
景比山陽更覺幽
生面獨開雲露骨
斷鼇爭崎客回頭
馮夷疊作擎天柱
龍女添為海屋籌
大抵始皇鞭未及
古留南甸鞏金甌

Lan nhiêu tùy ý dạng trung lưu

Cảnh tỉ sơn dương cảnh giác u

Sinh diện độc khai vân lô cốt

Đoạn ngao tranh kị  khách hồi đầu

Bằng Di diệp tác kình thiên trụ

Long Nữ thiêm vi hải ốc trù

Đại Đế Thủy Hoàng tiên vị cập

Cố lưu Nam điện củng kim âu

Chú giải:

Lan nhiêu, chèo lan, chèo nhẹ.

Đoạn ngao, chặt con rùa lớn để lấy chân làm cột chống trời.  Theo thần thoại, khivòm trời sụp xuống, Bà Nữ Oa chặt chân con rùa  khổng lồ, để làm cột chống trời. Ờ văn cảnh nầy, tác giả minh họa các hòn đảo tròn và cao như cột đá, chẳng hạn Hòn Chiếc  Đũa.

Bằng Di, tên một Thủy thần, trong Nam Hoa kinh, trong thơ Tào Thực, được đặt ngang với Nữ Oa.

Long Nữ, tên Nữ thần sống ở đáy bể, cai quản các loài thủy tộc ở các vực sâu, ở biển.

Thủy Hoàng, Vua Tần, sau khi đánh chiếm lục quốc, đã đi kinh lý nhiều nơi. Về phương Nam, vừa mới đi đến vùng Cối Kê (Chiết Giang ngày nay) thì mất.
Câu 8, Câu thơ nầy tương tự với câu kết của Núi Chiếc Đũa  ngoài cửa Thần Phù của Vua Lê Thánh Tông:

VỊNH NÚI CHIẾC ĐŨA NGOÀI CỬA THẦN PHÙ 
Cắm cõi Nam Minh nẻo thủa xưa 
Đời Nghiêu nước cả ngập hay chưa 
    Nguồn tuôn xuống tanh tao sạch 
    Triều dẫy lên mặn ngọt ưa 
    Xóc xương kình tăm chẳng động, 
    Dò rốn bể sóng khôn lừa. 
Trời dành còn để An Nam mượn. 
Vạch chước bình Ngô mãi mới vừa. 
( Bài thơ này văn thể theo Đường luật, nhưng lại có chen vào những câu lục, đặc điểm của thơ Đường luật vào thời Trần, Lê ).

Dịch nghĩa bài thơ Hải Ốc trù:

Phe phẩy mái chèo, tùy thích cỡi thuyền rong chơi giữa duềnh.

Qua gần chân núi lại thấy cảnh càng vắng vẻ.

Mây thoáng qua, núi lộ mặt, thấy đá chơ vơ,

Những khối đá lèn dựng cao vút, khi đi ngang phía dưới,khách phải ngẩng (nghếch) trông.

Hoặc là Hải thần Bằng Di đã dựng cột để chống trời nghiêng,

Hoặc là hải thần Long Nữ đã nối thêm cây nêu chỉ cung điện dưới bể của mình.

Ý chừng vua Tần Thủy Hoàng chưa từng đặt chân đến nơi nầy,

Vì Trời vốn dành nơi nầy cho nước Nam ta, vĩnh cửu cơ đồ.

*

Dịch thơ:1

Ngóng  đỉnh Toan Ngoan

 Giữ duềnh thủng thẳng phẩy chèo lan,

Sát núi càng hay cảnh lặng nhàn.

Mây cuốn bày ra lèn cứng cỏi,

Núi cao những ngóng đỉnh Toan Ngoan.

Bằng Di chống cột e trời đổ,

Long Nữ thêm nêu sợ bể tràn.

Dấu ngựa Thủy Hoàng chưa đến đó ?

Trời dành để giữ đất người Nam.

Hoàng Xuân Hãn dịch

Dịch thơ 2:

Chơi Núi Chiếc Đũa

Giữa duềnh ngắm cảnh lượn tay chèo

Chân núi trông gần cảnh vắng teo.

Mặt núi quang mây lèn những đá,

Vút cao đá dựng ngẩng đầu theo.

Chống trời có phải Bằng Di cột?

Chỉ điện của mình, Long Nữ nêu?

Đột tử, Thủy Hoàng đi chẳng đến!

Cơ đồ Trời tặng nước Nam yêu

Ngân Triều dịch.

Trích Nhớ Bóng Trăng Xưa, Ngân Trièu