Bài số(09)
LỜI CUỐI CHO
ANH - Hải Vân
Lời bình Ngân
Triều
 |
Nắng vàng chiều muộn vương tà áo,/ Trả ánh trăng lên chuyện chúng mình
|
Xin trả lại anh một
cuộc tình,
Hàng cây Bến Ngự, bóng lung linh.
Nắng vàng chiều muộn
vương tà áo,
Trả ánh trăng lên
chuyện chúng mình
*
Xin trả lại anh một chuyến bay,
Tình thơ chớm nở ngát
hương say.
Trả hình bóng cũ cho
ngày ấy.
Trả chuyến xe đưa lạc
bến nầy.
*
Xin trả lại anh chuyện
xích thằng,
Cho lòng em mãi vướng
bâng khuâng.
Trả vùng Tây Lộc, trời
Đà Nẳng,
Mấy bận đi về lắm trở
trăn.
*
Xin trả lại anh vị nước cam,
Ngọt lịm đầu môi, ấm
áp tim,
Trả lời hẹn ước trong
tay nắm,
Trả cả sầu lên trong
mắt đêm.
*
Xin trả lại anh giấc
mộng vàng,
Ai ngờ phút cuối bỗng
ly tan.
Trả đêm thao thức,
ngày trông ngóng,
Trả vết thương lòng,
máu chửa đông.
*
Trả anh năm tháng chờ
tuyệt vọng,
Cay đắng đau lòng đã
lỡ mang.
Trả cả hao gầy cùng
biển lệ
Trả ngọt tình thư mỏi
mắt trông.
*
Xin trả cho anh có cùng không,
Nỗi thương, nỗi nhớ,
nỗi chờ mong.
Góp gom tất cả thời
gian đợi,
Trả hết cho anh mối hận
lòng
*
Em về viết tiếp chuyện xuân hồng
Viết lại tình ta thỏa
ước mong,
Viết khúc giao hòa
tròn mộng đẹp
Ước hẹn ba sinh một
chữ Đồng.
I Vài nét về Hải Vân:
*Hải Vân, (cựu
giáo viên Sài gòn), quê ngoại ở vùng trồng mía Hiệp Hòa, Đức Hòa (Long An),là một
người bạn tâm giao với chị Hạ Vũ (Cựu giáo viên Sài Gòn), hai người bạn có những
chặng đời y hệt nhau. Chặng đời của những bước đi dài…rất dài...
Hải Vân là
cựu nữ sinh Gia Long, cựu sinh viên Viện Hán Học và Văn Khoa Huế, cgv Sài gòn…
có một số thơ và truyện ngắn được phổ biến trên một số web và những bài thơ tình của Hải Vân đã đăng
trên cả 3 blogs thân hữu:
nhungnguoibanspsg.blogspot.com
hoainiemtayninh.blogspot.com
blogngantrieu12.blogspot.com
Đó là những bài thơ: Nỗi nhớ, Gởi lại anh, Đuổi bắt mây, Ba
đồng tiền,Còn vương nỗi nhớ, Lời cuối cho anh, Thu nhớ…
II.Chủ đề “Lời
cuối cho anh”
Chủ đề bài thơ là đưa lại, giao lại những gì đã nhận, đã giữ cho người thương, lần cuối bằng tiếng lòng thổn thức, thống thiết…
III.LỜI
BÌNH Ngân Triều
Bài thơ trên được thể hiện
bằng lối thơ thất ngôn tứ tuyệt, với 8 khổ thơ, đặc biệt có 7 khổ thơ liên tiếp,
láy đi láy lại việc “trả lại anh” không những để nhấn mạnh về cấu tứ
mà âm điệu còn ngân vang, đồng vọng, nao lòng.
*Xin trả lại
anh một cuộc tình,
Hàng cây Bến
Ngự, bóng lung linh.
Nắng vàng
chiều muộn vương tà áo,
Trả ánh
trăng lên, chuyện chúng mình
Trước hết, nhà thơ xin
trả lại “người thương cũ”…một cuộc
tình, cuộc tình đó đã từng ấp ủ, nở hoa tươi thắm và ngát hương
trong một không gian lãng mạng, thi vị.
Đó là không gian của riêng hai người đang yêu, bên hàng cây của
con đường Bến Ngự,(Huế), khi ấy có gió chiều muộn nhè nhẹ, ve
vuốt những bóng lá “lung linh”. Lung
linh là rung rinh,là lay động khe khẽ, phản chiếu ánh lấp
lánh của dải nắng vàng còn rơi rớt lại và nắng vàng chiếu
sáng, vương lên tà áo dài của người con gái…để rồi nắng vàng quay về với
bóng đêm. Trong khoảnh khắc, ánh trăng lên dịu dàng soi sáng đôi tình
nhân, ngây ngất men tình. Tất cả
những hình ảnh đó, như cổ vũ, như thắm đượm, như lắng nghe, như đồng tình và chứng
kiến cho tình yêu đầu đời của đôi tình nhân, đồng thời như đã dệt nên
một chuyện chúng mình…muôn thuở,
“ngàn năm, chưa dễ đã ai quên”. (Thế Lữ)
*Xin trả lại
anh một chuyến bay,
Tình thơ chớm
nở,ngát hương say.
Trả hình
bóng cũ cho ngày ấy,
Trả chuyến
xe đưa lạc bến nầy.
Tiếp theo, tác giả xin
trả lại người thương kỷ niệm giây phút đầu tiên gặp nhau “Người đâu gặp gỡ
làm chi? /Trăm năm biết có duyên gì hay không? (Kiều 181-182).Phải chăng
cơ duyên đó đã để hai tâm hồn gặp nhau trong một chuyến bay và chuyến xe
đưa… để có cơ hội tiếp cận, quen nhau, gần gũi để tình thơ chớm nở
như ngát hương, say đắm (Một trạng thái ngây ngất, nôn nao, dễ chịu,
lan tỏa khi coup de foudre “tiếng sét” vừa nổ ra… Một cảm xúc xao xuyến , bồi hồi , dâng trào
lên khó tả.
*Xin trả lại
anh chuyện xích thằng,
Cho lòng em
mãi vướng bâng khuâng.
Trả vùng
Tây Lộc,trời Đà Nẳng,
Mấy bận đi
về lắm trở trăn
Chuyện xích thằng 赤繩傳là chuyện sợi chỉ đỏ mà “nguyệt
hạ lão nhân” 月 下 老 人,
ông già dưới trăng, xe duyên cho các cặp
trai gái trên thế gian đẹp duyên giai ngẫu, thành vợ, thành chồng.
Tích
Vi Cố đời Đường (618-907), một nho sinh tài hoa lỗi lạc. Nhân đi dạo trong một đêm trăng sáng, chàng gặp
một ông già đang xe những sợi chỉ đỏ, bỏ vào trong một quyển sách thật to. Thấy lạ, chàng liền lễ phép hỏi cớ sự, mới biết
ông lão là một vi thần định trước nhân duyên cho trai gái ở thế gian… Thật sững
sờ khi biết mình sẽ có một người vợ, hiện là con gái của lão ăn mày mù dưới chợ.
Một bé gái, khoảng 3 tuổi xấu xí, dơ bẩn, rách rưới, đang ngồi khóc vì đói rét ở
một góc chợ hôi hám. Bất nhẫn sinh ác,
chàng liền thuê bọn côn đồ thủ tiêu bé gái…những mong thoát khỏi thiên cơ…và có
tiền việc đó xong ngay…
Mười
lăm năm sau, Vi Cố mới đỗ Thám Hoa, được một người vợ trẻ đẹp như tiên nga, ái
nữ của một vị quan to... Một hôm, tan chầu về nhà, vợ đang gội đầu, chàng đến
giúp thì thấy trên đầu vợ, ẩn sau mớ tóc đen tuyền, bóng mượt, có một cái sẹo
to…Lời thuật lại của vợ làm Vi Cố vỡ lẽ.
Người vợ, cô bé xấu xí ngày xưa, do ông nguyệt lão xe tơ, chàng đã cho
thủ tiêu hòng cải lại “duyên thiên”… và người vợ hiện thời, chỉ là một... Mới
biết chuyện gì, trời đã định thì không bao giờ thoát khỏi.
Chi tiết “chuyện
xích thằng” trong bài thơ nầy, ý nói người ấy muốn tiến đến hôn nhân, “lạc
bến nầy”, như đinh ninh báo trước sẽ có một bến đỗ. (Đời
người con gái, lấy chồng, thì tuổi người chồng đó phải là 1/12 con giáp: Tý,Sửu,Dần.Mẹo,Thìn,Tỵ.Ngọ,Mùi,Thân,Dậu,Tuất
và Hợi), để tâm hồn cứ dậy lên những cảm xúc nhớ thương xen lẫn nhau (bâng
khuâng). Tây Lộc là địa
danh thuộc xứ Huế mộng mơ. Đà Nẳng,
có lẽ là nơi “người thương” đồn trú.
Hành trình từ
Tây Lộc đến Đà Nẳng thăm người thương,”mấy bận đi về”, thấy đời người
lính thời chiến, sao cơ cực trăm điều, cho nên lòng không yên, khiến cứ mãi băn
khoăn, nghĩ đi nghĩ lại, thương cảm biết bao nhiêu (trở trăn). Những điều đó, giờ như nước chảy qua cầu…
*Xin trả lại
anh vị nước cam,
Ngọt lịm đầu
môi, ấm áp tim.
Trả lời hẹn
ước trong tay nắm.
Trả lại sầu
lên trong mắt đêm
Bây giờ, em trả lại anh
hương vị tình nồng, hương vị đặc biệt của một thức uống tuy bình thường, nhưng
có lẽ ta đang ở bên nhau, hương vị đó sao vô cùng ấn tượng ”ngọt lịm đầu
môi” và không phải chỉ có thế, có anh bên cạnh…rất ấm lòng ”ấm áp tim”,
rất an tâm. Anh nắm tay em nói lời hẹn
ước. Biết ra sao ngày sau, đêm đêm
nhìn những đóm sáng hỏa châu (mắt đêm) nhưhình ảnh hoa đăng ngày cưới,
lòng em cứ rượi buồn (sầu lên) như nỗi lòng một người chinh phụ,
"Chinh phụ…mỗi độ sớm chiều/ Bâng khuâng theo tiếng súng nhiều xa
xa."(Làng tôi/khuyết danh).
*Xin trả lại
anh giấc mộng vàng,
Ai ngờ phút
cuối bỗng ly tan.
Trả đêm
thao thức, ngày mong ngóng.
Trả vết
thương lòng, máu chửa đông.
Giấc mộng vàng
là giấc mộng “hoàng lương” hay giấc mộng
kê vàng. Tích Lư Sinh đời Đường(618-907),
văn hay, chữ tốt, nhiều lần ứng thí nhưng cứ hõng thi. Lần đó, Sinh có nhiều hy
vọng nhưng lại tiếp tục số đen! Đường về
quê thê lương, ngại ngùng thất thểu, não nề chân bước, nặng gánh ưu tư…vừa chán
nãn, mệt mỏi, vừa thất chí trách phận…đói lạnh…trong mưa. Duyên may, tới nơi ở của một lão đạo sĩ, liền
xin tá túc qua đêm.
”Ta đoán ngươi mệt mỏi đường xa, có
lẽ cần lót dạ. Ta đang nấu cháo kê, hãy
nằm nghỉ đi! Có sẵn chiếc gối bằng đá của
ta đó. Một lát nữa, cháo kê chín, ta và
nhà ngươi sẽ cùng ăn và đàm đạo”. Vừa
nói, vị đạo sĩ vừa khuấy đều nồi cháo kê.
Vất vả, kiệt lực, khi mới ngả lưng, đầu
kê gối đá, Lư Sinh đã chìm sâu vào giấc điệp.
Sinh thấy mình thi đỗ Tiến sĩ, có vợ đẹp, con ngoan. Năm đứa con thảy đều thành nhân chi mỹ, vinh
thân phì gia…cuối đời, làm quan đến chức
Tể Tướng được 10 năm…Lúc 80 tuổi, Sinh bị oan tình phải chịu án chém…Khi người
đao phủ đưa đao lên…liền giật mình thức dậy.
Vị đạo sĩ vẫn còn đang ngồi đấy, tay còn đang khuấy đều nồi kê… nồi
kê chưa chín! Sinh thẫn thờ, chợt
cảm ngộ ý nghĩa đời người. Những hoài bảo
vinh hoa phú quý ở thế gian thảy đều hư ảo, phù du, vô nghĩa. Sống đến 80 quả vô cùng hiếm thấy… nhưng quả
là vô cùng ngắn ngủi, trong khoảng trăm năm trong cõi đời người, thật như gang
tấc, như khoảnh khắc của một công đoạn nhỏ, đang nấu nồi kê…mà nồi kê chưa
chín… Vậy sao cứ mê muội chen chúc vào cuộc đời ô trọc, phù du để tự làm
khổ lấy mình? Sao cứ mãi đua chen vào
cái vòng danh lợi cong cong, thiên tứ vạn chung? Sao quên đi những điều cao khiết, lòng
vui? Sao không thuận theo sự biến hóa âm
dương mà về với đời thường giản dị? Những
bề bộn lo toan, sao không bỏ phứt đi?...Nghĩ vậy, Sinh chợt thấy tâm hồn mình
nhẹ nhàng, thanh thản, niềm vui phơi phới, không chút bận lòng…
Giấc mộng vàng trong đoạn thơ của Hải Vân có thể hiểu
là chuyện tình của đôi bạn, cuối cùng đã kết thúc đột ngột,(bỗng ly
tan). Do đó, những kế hoạch, những
dự kiến tương lai cho tổ uyên ương, coi như là mộng ảo, hư không, như là một giấc
mộng vàng .”Anh đi đường anh, tôi đường tôi, / Tình nghĩa đôi ta, có
thế thôi”(Thế Lữ)…nhưng đối với những người chân thành, chuyệnđó, không phải
chỉ đơn giản như hai ngã rẽ vô tâm của hai con đường, hai hướng. Đó còn là những kỷ niệm không quên của những
nỗi lòng luôn nghĩ đến người thương, những”đêm thao thức, ngày mong ngóng” với
”vết thương lòng”, biết thuở nào nguôi (máu chửa đông”. Máu
chưa đông là máu vẫn còn chảy mãi với thời gian, để người đọc hình dung cuộc
tình đó…sâu sắc đến nhường nào!
*Trả anh
năm tháng chờ tuyệt vọng,
Cay đắng,
đau lòng đã lỡ mang.
Trả cả hao
gầy cùng biển lệ,
Trả ngọt
tình thư, mỏi mắt trông.
Tứ thơ trong khổ thơ nầy
phảng phất ý thơ trên nhưng mở rộng hơn,
nâng cao lên, cụ thể hóa những tình cảm mong ngóng, đợi chờ, khổ đau vời vợi của
một tâm hồn đang yêu. Khổ thơ như sáng
lên với những từ chọn lọc chính xác, với những từ trung tâm hàm súc, gợi tả: tuyệt
vọng (mất hết những hy vọng/ biển lệ (những dòng lệ sầu héo như
đong đầy một biển cả, thậm xưng nhưng rất đúng của người con gái đa sầu, đa cảm/ ngọt tình thư, sắp xếp từ một cách tinh
nghĩa , mong đợi trong trạng thái ngày càng tăng dần đến mỏi và mòn đôi mắt, những
bức thư tình ấm áp, ngọt ngào của người thương…mà” thư chẳng tới, người
cũng không thấy tới…”(phỏng theo CPNK)
*Xin trả
cho anh có cùng không
Nỗi
thương,nỗi nhớ,nỗi chờ mong.
Góp gom tất
cả thời gian đợi,
Trả hết cho
anh mối hận lòng
*Một góc nhìn Cầu
Trường Tiền (Huế). Ảnh Google.com
Có cùng
không là nhóm từ dễ hiểu. Nhóm từ nầy có cả một dòng thơ bên dưới bổ
sung. Nghĩa là “có những nỗi niềm thương nhớ, chờ mong” và “không” là không có những điều đó, có nghĩa ngược lại. Tức là toàn bộ thời gian yêu anh, gồm khoảng
thời gian thương nhớ chờ mong và cả những thời gian phụ thuộc khác, không thể
thương nhớ, chờ mong như khi bận rộn những hoạt động khác…trong đời thường. Cũng như ở dòng thơ sau, tác giả đã bật mí rõ hơn nhằm nhấn mạnh những tâm
tình “có những nỗi niềm thương nhớ, chờ mong”là”Góp gom tất cả thời gian đợi”. Hận lòng có thể là những nét giận hờn
duyên dáng đáng yêu của người con gái khi đã yêu và yêu một cách chân thành.
Qua khổ thơ
trên, thoạt đầu, người đọc có cảm giác như chưa rõ nghĩa , nhưng đọc kỹ thì rất
tinh tế, sâu lắng và khả ái…
Qua 7 điệp khúc “trả lại anh” trong 7 khổ
thơ chan chứa tình buồn của một tâm hồn đa cảm, người đọc nhận biết ngay đây là
một bản tuyệt tình ca, của những cặp tình nhân ” có duyên, không nợ” . Có thể
người con gái trong cuộc tình, chịu rất nhiều thiệt thòi…chịu nhiều đau khổ cho
vết thương lòng mãi còn rỉ máu máu chửa
đông… nếu thời gian yêu nhau càng kéo dài, hơn thập niên rồi bỗng ly
tan…thì thật tội nghiệp cho người phụ nữ…xuân
muộn, khó lòng tìm được bến mơ.
Trong khi đó, những trang nam nhi thì ngược lại.
Nói thì nói vậy,
nhưng khi buộc lòng dứt tình nhau, nào mấy ai vô cảm, vô tâm. Cảm thông với hoàn cảnh của tác giả, bỗng
nhiên tôi thấy lòng bâng khuâng, buồn
cho những cuộc tình ”Tóc mai sợi ngắn sợi
dài,/ Lấy nhau chẳng đặng…thương hoài
ngàn năm” (Ca dao) mà có thể trong
trường hợp đó, có hoàn cảnh của người đọc, của tôi và của chúng ta?
*Em về viết
tiếp chuyện xuân hồng,
Viết lại
tình ta,thỏa ước mong.
Viết khúc
giao hòa tròn mộng đẹp,
Ước hẹn ba
sinh một chữ Đồng
Thế là đôi ta,
đôi ngã! Em quay lại với cuộc đời đơn
điệu của mình (Em về). Em sẽ tiếp
tục viết chuyện mùa xuân tươi thắm chuyện xuân hồng 春 紅 傳 hay có thể hiểu là cuộc tình tươi thắm
của tuổi xuân đã qua/. Cũng có thể hiểu
thêm một chút dụng ý chơi chữ kín đáo của Hải Vân…là một chuyện tình đẹp như
mùa xuân của một người tên HỒNG…không biết có đúng không , xuân hồng, 春 紅; hoặc mùa xuân có “chim hồng
bay”. Hình như có lần Chị Hạ Vũ (bạn
tâm giao với Hải Vân) nói là tên thường
gọi của Hải Vân là Hồng ,“Chim hồng bay”, ( 鴻 飛
?!) thể hiện hoài bảo,ước mơ của phụ thân…không biết suy đoán như vậy có
đúng không?
Và hai dòng thơ
tiếp theo, đã làm sáng tỏ điều đó. ”Viết lại tình ta thỏa ước mong/ Viết
khúc giao hòa tròn mộng đẹp”… để kiếp nầy không gắn bó…mong rằng sẽ…gặp lại
kiếp sau.(ba sinh và chữ đồng)
”Ba sinh”=tam sinh là 3 kiếp, kiếp trước, kiếp hiện tại và kiếp sau
theo thuyết luân hồi của đạo Phật, thường dùng chung với hương lửa ba sinh hoặc
duyên nợ ba sinh = duyên nợ gắn bó vợ chồng = còn có nghĩa duyên tiền định. Ba sinh đã phỉ mười nguyền, / Duyên đôi lứa,cũng
là duyên bạn bầy/ (Kiều 3226-3227).
Chữ Đồng
là cùng chung một
tấm lòng, lược bớt của từ đồng tâm
(Tưởng người
dưới nguyệt chén đồng, / Tin sương luống những rày trông mai chờ./ Kiều
1039-1040).
Tóm lại
“Lời cuối
cho anh“ thơ Hải Vân là một bi khúc tuyệt
tình của một mối tình đầu thắm thiết, với nhiều kỷ niệm khó quên, bàng bạc
những nỗi niềm thương nhớ, chờ mong vời vợi…để cuối cùng người con gái phải
đành lòng, cam phận trong biển lệ chia phôi…lời ước hẹn kiếp sau (nếu có), câu
cuối, là một câu rất nhân hậu, bao dung...của một người con gái Saigon.
Về hình thức
nghệ thuật, nổi bật nhất là sự chọn lọc từ gợi tả, hàm súc; điệu thơ réo rắt, u
buồn, như những cung bậc sầu thương về một con đường tình sử bi lụy…
Thay lời kết,
tôi xin mượn ca từ bài hát “Mùa thu chết” của Phạm Duy, phỏng theo ý thơ L’adieu (Giã biệt) của Apollinaire/ nhà thơ
Pháp,tên thật Guillaume de Kostrowitsky, thường gọi là Guillaume
(1880-1918), người mở đường cho thơ siêu thực Pháp:
Hoa Thạch Thảo trắng / Ảnh images
Yahoo.com
*L’adieu /Apollinaire
J’ai cueilli ce brin de bruyère
L’automne est morte souviens-t’en
Nous ne nous verrons plus sur terre
Odeur du temps, brin de bruyère
Et souviens-toi que je t’attends.
***
*Ca từ “Mùa
thu chết”/Phạm Duy
Ta ngắt đi một chùm hoa thạch thảo
Em nhớ cho mùa thu đã chết rồi.
Đôi chúng ta sẽ chẳng còn nhìn nhau nữa!
Trên cõi đời nầy…
(Từ nay mãi mãi không thấy nhau…)
Ôi ngát hương thời gian,mùi thạch thảo
Em nhớ cho rằng ta vẫn chờ em.
*****
