Bài số 8 Thu nguyệt hữu ức Mai Sơn Phủ ký/ Hồ Xuân Hương/ Trích Lưu Hương Ký

Bài số  8

Thu nguyệt hữu ức Mai Sơn Phủ ký (*)

Hồ Xuân Hương

Lá ngọc chiều thu giận hẵng du  (1)

Tuần trăng sẽ nhớ bữa đêm thu.

Bên am Nhất Trụ trông còn đấy,  (3)

Ngọn nước Tam Kỳ chảy lại đâu 

Son phấn trộm mừng duyên để lại,  (5)

Bèo mây thêm tủi phận về sau.

Trăm năm biết có duyên thừa nữa,  (7)

Cũng đỏ tay tơ cũng trắng đầu.

(*)Đêm thu, nhớ Mai Sơn Phủ, ghi lại
Thư Viện Online / Trích Lưu Hương Ký, Hồ Xuân Hương.

Văn bản chữ Nôm

     秌  月  有  憶  梅  山  甫

           𦲿玉𣊿 秌  恨 𠳾遊

徇𣎞𠱊𢘾𣇊𣎀 秌

边 庵 一 柱 𥊛群蔕

𦰟渃 三 其 沚吏 兠

崙坋𥋕𢜠縁底吏

薸𩄎 潘悴分衛𢖖

𤾓𢆥 别𣎏縁餘女

共𧹥拪絲共𤽸頭

Chú giải:

                  Xuân Hương quen biết Mai Sơn Phủ trong những năm 1799 -1801, lúc ấy Xuân Hương 27, 29 tuổi, mối tình đã để lại những bài thơ tình nồng nàn thắm thiết. Mai họ Mai lấy hiệu là Mai Sơn, Phủ theo Đào Duy Anh trong Tự điển Hán Việt là tiếng sang trọng để xưng người đàn ông. Nguyễn Án người đời xưng là Nguyễn Kính Phủ. Phạm Đình Hổ hiệu là Tùng Niên nên còn có tên là Tùng Niên Phủ.

                  Qua thơ Lưu Hương Ký ta đoán biết quê chàng ở Hoan Châu vùng Nghệ An, Hà Tĩnh ngày nay…Mai Sơn Phủ có lẽ chỉ là một thư sinh chưa đỗ đạt gì, nên không thấy tên tuổi đỗ đạt trong các khoa thi. Trong thơ chữ Hán của Phạm Đình Hổ, tôi tìm ra bài: Tống Liên Cừ Mai Công phó Vị Hoàng.Tôi cho đó  là Mai Sơn Phủ. Bài thơ có câu Hoàng giang mưa điểm hương mai nở. Cuộc tiễn đưa vào mùa hè: Gậy trúc ngày hè xa cố đô.. Mùa hè làm gì có mai nở, tôi cho rằng : chỉ có giọt nước mắt của Phi Mai tiễn đưa người tình trên sông Hoàng Giang. Phạm Đình Hổ tiễn đưa một người bạn, và Xuân Hương Hồ Phi Mai tiễn đưa một người tình.. Do đó Mai Sơn Phủ và Mai Công chỉ là một.. Mai Sơn Phủ, người làng Liên Cừ ở Vinh, làng Sen,  Ngày xưa gọi là Vịnh Phố.

                  Sau mối tình Hồ Xuân Hương với Nguyễn Du để lại mối hận một đời. Không thấy trong Lưu Hương Ký nhắc đến anh thầy Lang xóm Tây làng Nghi Tàm dù trong thơ truyền khẩu có bài Bà Lang khóc chồng. Anh Lang mất sớm, mẹ và mai mối ép gả, có lẽ Xuân Hương không xem đó là một mối tình, nên đù bởn: thương chàng nên khóc tỉ tì ti.

                   Mai Sơn Phủ yêu nàng, ngõ ý cưới nàng, hai người cắt tóc, trích máu ngón tay hòa vào rượu thề nguyền., thề nếu phụ tình nhau sẽ bị thần linh trừng phạt: dao búa nguyền xin lụy đến mình.  Hồ Xuân Hương đã trao cả tâm hồn lẫn thể xác cho Mai Sơn Phủ. Năm 1801 Mai Sơn Phủ rời Thăng Long về quê để xin cha mẹ cưới nàng. Cuộc chia tay thắm thiết nơi bến sông Vị Hoàng, nhưng rồi Mai không về Thăng Long nữa. Chàng đã mất trong chiến tranh, vì một cơn bạo bệnh, hay mối tình cha mẹ chàng không đồng ý ? Mai Sơn Phủ chỉ còn để lại dấu vết trên đời qua những vần thơ yêu đương nồng nàn thắm thiết của Xuân Hương…

Bài thơ trên được viết năm 1799, lúc ấy Hồ Xuân Hương 27 tuổi.

Theo  Mối tình Hồ Xuân Hương và Mai Sơn Phủ, TS Phạm Trọng Chánh

             Am Nhất Trụ, 庵  一  柱, là Chùa Một Cột.

Ngọn nước Tam Kỳ, 𦰟    渃  三  其, là ba phụ lưu Nghĩa Trụ, Kim Ngưu và Đại Bi hội tụ thành sông Nhĩ Hà.

hẵng, 𠳾, tiếng  đề nghị, yêu cầu người khác làm một việc gì. (Như chữ hãy)

du,遊, đi dạo, đi chơi.

(1-2), Nỗi nhớ:

Bực cho những chiếc lá xanh như ngọc, (chưa rụng), trong một buổi chiều thu nên mới đi dạo.

Nhớ vầng trăng của tuần trăng nầy và những kỷ niệm với chàng, đêm thu ấy.

(3-4-5-6), Nhớ thương và cam phận:

Nhớ bên am Chùa Một Cột, nay cảnh cũ còn đây.

Thương ba nhánh sông quê hương, nước chảy xuôi dòng, biết về nơi đâu?

Phận gái mừng thầm về duyên nợ với chàng.
Đừng như bèo mây hợp tan, mà tủi phận cho thiếp về sau.
(7-8), Trải lòng:

Cho dẫu là vợ cả hay thứ thiếp của chàng,

Thiếp nguyện mãi đeo ở tay, sợi chỉ đỏ của chàng, cho đến lúc bạc đầu.
(Hẹn ước chung tình)