Thứ Hai, 26 tháng 10, 2015

Cái quạt giấy/ Thơ Nôm truyền tụng/ Hồ Xuân Hương/ Ngân Triều chú giải


          Bài số 6
         
Cái quạt giấy  (1)
          Hồ Xuân Hương
                   *

                             Một lỗ xâu xâu mấy cũng vừa, (1)
                             Duyên em dính dáng tự ngàn xưa. (2)
                             Chành ra ba góc da còn thiếu, (3)
                             Khép lại đôi bên thịt vẫn thừa. (4)
                             Mát mặt anh hùng khi tắt gió, (5)
                             Che đầu quân tử lúc sa mưa. (6)
                             Nâng niu ướm hỏi người trong trướng, (7)
                             Phì phạch trong lòng đã sướng chưa? (8)
                                                                                                            (Quốc văn tùng ký)
            Bài này trong tác phẩm chỉ có 4 câu, các bản quốc ngữ sau này có thêm 4 câu nữa như dưới đây:      
                                    Mát mặt anh hùng khi tắt gió 
                                    Che đầu quân tử lúc sa mưa
                                    Nâng niu ướm hỏi người trong trướng
                                    Phì phạch trong lòng đã sướng chưa
            Nguồn: Kiều Thu Hoạch, Thơ nôm Hồ Xuân Hương, Nxb Văn học, 2008
            Khảo dị:
           
          Bản chữ Nôm:
          (Tham khảo Đại Tự Điển chữ Nôm, Vũ Văn Kính và phần mềm Winvnkey).
                        *
                                               (1)
                                        
                                   降  自  包  除
                             梗   𠀧  𧣳  䏧 群 少
              抾 吏 边 䏦 吻 餘
               英 雄 欺 必
              頭 君 子 六    桫 湄
              㨢 抳
                                           
* Chú giải:
(1) (2) Giới thiệu cái quạt giấy đã có từ lâu đời. Người làm quạt kết hay xâu bao nhiêu nan quạt vào một cái lỗ ở đít quạt cũng được (vừa).
(3) (4) Hình dáng cây quạt lúc chành ra, lúc khép lại. Da, thịt: tu từ nhân hóa.
 Chành: mở rộng ra theo chiều ngang.
(5) (6) Công dụng của cái quạt-làm mát mặt người anh hùngche đầu người quân tử trong hoàn cảnh tắt giósa mưa.
(7) Người trong phòng thường cấm cái quạt giấy trên tay với tình cảm trân quý; chăm chút cẩn thận với tình cảm đặc biệt; nâng niu .
(8): Phì phạch: âm thanh phát ra  của cái quạt khi sử dụng. Ý nói sử dụng cái quạt như vậy có thỏa lòng chưa? mát. Câu hỏi tu từ nhấn mạnh.
*
Phụ lục:
          Nhà thơ Vương Trọng có bài thơ “Gió từ tay mẹ” sáng tác năm 1974, đây là tác phẩm hay nhất về chiếc quạt nan, lời thơ có đoạn:
                                                  “Quạt nan như lá
                                                  Chớp chớp lay lay
                                                  Quạt nan mỏng dính
                                                  Quạt gió rất dày
                                                  Gió từ ngọn cây
                                                  Có khi còn nghỉ
                                                  Gió từ tay mẹ
                                                  Thổi suốt đêm ngày”.

            Thật giản dị và cảm động! Có ai trong chúng ta không từng được mẹ quạt đưa vào giấc ngủ. Đúng là chiếc quạt “Nan- ti on- nan” của mẹ không có định giờ, không có chức năng khử độc, không bơm ô xy, không có màng lọc mạ vàng, không công nghệ nano-không có thương hiệu quốc tế, nhưng có tình mẹ bao la.
            Ngày nay, em không có cơ hội được mẹ cầm cái quạt nan quát mát đêm ngày như trong thơ, nhưng em vẫn cảm nhận được rằng nếu không có quạt mát (hay máy lạnh) thì mẹ cũng sẽ dùng quạt mo hay quạt nan quạt cho em ngủ khi trời nóng.
            Nguồn: Trang Web “Bài văn hay”

: http://baivanhay.com/thuyet-minh-ve-cai-quat#ixzz3pgaYZOq9

***
           
Xin giới thiệu bài bình của Hoa Mai, Blogger:


                                                Một lỗ xâu xâu mấy cũng vừa,
                                                Duyên em dính dáng tự bao giờ.
                                                Chành ra ba góc da còn thiếu,
                                                Khép lại đôi bên thịt vẫn thừa.
                                                Mát mặt anh hùng khi tắt gió,
                                                Che đầu quân tử lúc sa mưa.
                                                Nâng niu ướm hỏi người trong trướng,
                                                Phì phạch trong lòng đã sướng chưa?
            Bài thơ này nằm trong nhóm thơ vịnh vật của Hồ Xuân Hương, như Quả mítCon ốc nhồiBánh trôi nước… Biệt tài dùng cái nọ để nói cái kia của nữ sĩ một lần nữa được chứng minh và khẳng định.
            Bà nhân hóa cái quạt bằng cách gọi bằng “em”“duyên em”. Như vậy người đọc sẽ ngầm hiểu cái quạt tượng trưng cho phái nữ rồi! Hai câu đề giới thiệu chung về đặc điểm của cái quạt:
                                                Một lỗ xâu xâu mấy cũng vừa,
                                                Duyên em dính dáng tự bao giờ.
            Ở đuôi mỗi cái nan quạt đều có một lỗ tròn để xỏ cái “cay” ngang qua. Mười sáu nan, mười tám nan quạt đều giống nhau y hệt. Xỏ “cay” xong thì người ta chốt hai đầu lại thật chắc cho các nan khỏi tuột ra khi dùng. Đấy là tả thực. Nhưng sang câu thừa đề thì từ tả quạt nữ sĩ đã khéo léo chuyển sang hàm ý nói người, dù vẫn có chi tiết tả thực là giấy làm quạt ngày xưa được dán (hay còn gọi là phất) bằng nhựa cây cậy cùng họ với cây hồng ăn trái, rất dính. “Duyên em dính dáng” là thế, còn nghĩa sâu xa hơn nữa thì xin người đọc cứ việc suy diễn thoải mái!
            Đến hai câu thực, nữ sĩ vẫn tiếp tục tả thực cái quạt giấy:
                                                Chành ra ba góc da còn thiếu
                                                Khép lại đôi bên thịt vẫn thừa.
            Chẳng đúng với hình dáng cái quạt lúc xòe ra và lúc gập vào hay sao? Ấy thế nhưng từ“da” và từ “thịt” lại xui khiến người ta liên tưởng đến bộ phận kiêng kị nhắc tới của phụ nữ. Thế là đang từ cái thanh, Hồ Xuân Hương chuyển sang cái tục rất tự nhiên và thú vị!
Hai câu luận kể về công dụng của cái quạt. Điều đáng nói là Hồ Xuân Hương không gắn cái quạt với giới bình dân mà lại cố ý gắn nó với những kẻ vốn tự xưng là tầng lớp thượng lưu trong xã hội phong kiến:
                                                Mát mặt anh hùng khi tắt gió
                                                Che đầu quân tử lúc sa mưa.
            Trên thì bà tả nó giống như cái "ấy" của phụ nữ, dưới bà lại đem nó ra mà phe phẩy vào mặt “anh hùng” và đem “che đầu quân tử”(?). Hỏi còn gì là kính trọng, còn gì là cao đạo nữa hỡi bà chúa thơ Nôm?! Quả là bà giết chết các bậc “anh hùng” và “quân tử” chẳng bằng giáo bằng gươm mà chỉ bằng… cái quạt! Giết chết “danh dự” của người ta mà chưa tha, chưa hả, Hồ Xuân Hương còn đáo để hỏi với theo bằng hai câu kết - giống như phát súng ân huệ vào thái dương kẻ tử tội nơi pháp trường:
                                                Nâng niu ướm hỏi người trong trướng
                                                Phì phạch trong lòng đã sướng chưa?
            "Người trong trướng" đương nhiên là giới quan lại, quý tộc rồi! Đố vị “anh hùng”, “quân tử “nào dám trả lời câu hỏi này đấy bởi trả lời rằng “không sướng” thì lòi bộ mặt đạo đức giả ra, mà “sướng” thì khác gì tự lột mặt nạ, tự phơi bày bản chất?!
            Hồ Xuân Hương có cách chửi xéo chửi xiên, cách đả kích thật sâu cay mà cũng thật độc đáo! Những kẻ bị bà chửi chỉ có cách duy nhất là “ngậm bồ hòn làm ngọt” mà thôi!
                                                                                                            Sài Gòn 15-8-2014

           * Hoa Mai xin giới thiệu bài thơ Vịnh Hồ Xuân Hương của bạn Thế Phiệt (blogger):
                                                Làm thơ kiểu ấy một mình bà
                                                Trải mấy trăm năm vẫn ngợi ca
                                                Tứ tuyệt lừng danh sông núi Việt
                                                Đường thi nổi tiếng nước non nhà
                                                Danh lam xứ sở tài mô tả
                                                Thắng cảnh quê người khéo vẽ ra
                                                Vạn vật quanh ta đều sống động
                                                Xứng danh tước hiệu chúa thơ mà!
                        Nguồn: hoamai1.blogtiengviet.net

Không có nhận xét nào:

Đăng nhận xét