Bài
1:
Bánh trôi
 |
| Bánh trôi nước, ảnh minh họa, Google |
Hồ
Xuân Hương
Thân em thì trắng, phận em tròn, (1)
Bảy
nổi ba chìm
mấy nước non. (2)
Rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn, (3)
Mà em vẫn giữ tấm lòng son. (4)
(Bản khắc
1914)
Bản chữ Nôm: (căn cứ ảnh chụp bài thơ, dưới đây, Google)
Khảo dị:
* Bản khắc 1922
Câu 4: Mà em vẫn giữ tấm lòng son
*Bản Xuân Hương thi sao
Tựa đề: Vịnh hàn thực bính
Câu 1: Thân em vừa trắng lại
vừa tròn
Câu 3: Mềm rắn nhờ tay quân
tử vọc
Câu 4: Khăng khăng vẫn giữ tấm lòng son tấm/
* Bản Quế Sơn thi tập
Tựa đề: Lưu thuỷ bính
Câu 1: Thân em vừa trắng lại
vừa tròn
Câu 4: Trong
lòng vẫn giữ một hòn son
* Bản Tạp thảo tập
Tựa đề: Vịnh hàn thực bính
Câu 1: Thân em vừa trắng lại
vừa tròn
Câu 2: Bảy nổi ba
chìm mấy nước sông
Câu 3: Mềm rắn nhờ tay quân
tử trộn
Câu 4: Khăng khăng vẫn giữ tấm lòng son
Nguồn: Kiều Thu Hoạch, Thơ nôm Hồ Xuân Hương, Nxb Văn học, 2008.
***
-Bản Hồ Xuân Hương
thi tập (bản chép tay, Quán Ven Đường, mượn của viện Đại Học Yale, USA)
Câu 4: Nhưng em vẫn giữ tấm lòng son.
-Bản Kiều Thu Hoạch
Tựa đề Bánh trôi (NT)
* Chú giải:
(1)Thân
em: như giai điệu than thân của ca dao, nội dung bao hàm những nỗi vất vả,
cay đắng, buồn tủi; những hoàn cảnh éo le, ngang trái trong xã hội cũ; thường
thể hiện tâm trạng than thở, nhẫn nhục, chịu đựng của người phụ nữ; đề cao tư
tưởng nhân đạo trong đạo lý ngày xưa:
Thân em như tấm lụa đào,
Phất phơ giữa chợ, biết vào tay ai!
(Tình
yêu, hôn nhân không thể tự quyết, mà như là cảnh bán buôn)
Thân em như hạt mưa sa
Hạt vào đài
các hạt ra ngoài đồng
(Đài
các: đài: kiến trúc, xây dựng cao để có thể nhìn xa; các: là gác; đài các ý nói
giàu có, quyền quý, sang trọng. Ngoài đồng: ở đây đối lập với đài các, có thể hiểu là nghèo khổ, thấp hèn. Thân phận người
phụ nữ lệ thuộc vào số phận mình; trong thì nhờ, đục phải chịu).
Thân em mười sáu
tuổi đầu
Cha mẹ ép gả
làm dâu nhà người
Nói
ra sợ chị em cười
Năm ba chuyện
thảm, chín mười chuyện cay
Tối
về đã mấy năm nay
Buồn riêng
thì có, vui rày thì không.
Ngày
thời vất vả ngoài đồng
Tối về thời
lại nằm không một mình.
Có
đêm thức suốt năm canh,
Rau heo,
cháo chó, loanh quanh đủ trò.
(Câu
chuyện về một cảnh đời: lề thói một gia đình xưa đối xừ cách nghiệt ngã với con
dâu, giao công việc lao động quá sức,coi con dâu như người làm mướn không công.
Tệ nạn nầy do cha mẹ ép duyên con).
Trắng: là màu sắc của
bánh, làm bằng bột nếp.
Phận: Có nghĩa là phần
riêng thuộc về chỗ nào hay người nào. Còn có nghĩa, hệ lụy đời mình do số kiếp
an bài.
Tròn: hình dáng của
bánh.
Cả
câu vừa giới thiệu màu sắc và hình dáng chiếc bánh trôi, có thể làm cho người đọc
liên tưởng đến một bộ phận tế nhị trên thân thể người phụ nữ.
(2) Bảy nổi ba chìm: lấy ý từ câu tục ngữ:
“Bảy nổi, ba chìm, chín lênh đênh” là truân chiên, gian nan, vất vả. Tương tự
như khi nấu bánh, bánh nổi lên, chìm xuống nhiều lần trong nồi nước, mới chín.
Nước
non: từ ghép. Non, vừa có thể hiểu như từ đệm theo
nghĩa chế biến vừa hiểu theo nghĩa cụ thể là “ đất nước”, khái quát lên là
trong cuộc đời mình.
Vậy là, chiếc
bánh khi chế biến, đã vậy rồi. Mà thân phận người phụ nữ, hay bộ phận kia, cũng
chịu thiệt thòi vì rất vất vả, gian nan.
(3) Rắn nát: Bánh rắn, còn nguyên vẹn; (khái quát
lên là cuộc đời phước hạnh, an vui); hoặc bánh nát, bị vỡ, bị bể; (cuộc
đời tăm tối, gieo neo); thường thấy khi ta thưởng thức bánh.
Mặc
dầu:
dẫu như thế nào.
Thế là chiếc
bánh, với hai nghĩa, rõ ràng là thân phận người phụ nữ trong xã hội cũ, trong đục
như thế nào, thì tùy thuộc vào “người nặn bánh”, hay tùy thuộc vào người làm
bánh, hay người chồng.
(4) Mà: Từ biểu thị điều sắp nêu ra là điều khác, đối chiếu bổ sung cho
điều,(những điều) vừa nói đến.
Tấm lòng son:
là nhân bánh hay phẩm chất cao đẹp của người phụ nữ: lòng chung thủy.
Như vậy, cho dẫu như thế nào, bên trong bánh có nhân ngon cũng như lòng
chung thủy son sắt của người phụ nữ, trong xã hội cũ.
Bài thơ là một cái nhìn hiện thực sắc sảo, một thân phận đáng thương, một
tấm lòng chung thủy sáng ngời của người phụ nữ Việt Nam.
Cảm Xúc
 |
| Ảnh minh họa, Google. |
Cô gái
Việt Nam ơi!
Từ thuở sơ
sinh lận đận rồi!
Tôi biết
tình cô u uất lắm,
Xa nhau
đành chỉ nhớ nhau thôi.
Cô chẳng bao giờ biết bướm hoa.
Má hồng mỗi tiết
mỗi phôi pha.
Khi cô vui thú là
khi đã,
Bồng bế con thơ đón
tuổi già.
Cô gái Việt Nam ơi!
Ngọn gió
thời gian đổi hướng rồi!
Thế hệ huy
hoàng không đủ xóa.
Nghìn năm
vằng vặc ánh trăng soi.
Tôi đến đây tìm lại bóng cô.
Trở về đường cũ hái
mơ xưa.
Rau sam vẫn mọc
chân rào trước.
Son sắc lòng cô vẫn
đợi chờ.
Dãi lúa cô trồng nay đã tươi.
Gió xuân ý
nhị vít bông cười.
Ai hay
lòng kẻ từng chăm lúa,
Trong một
làng con đã héo rồi.
Cô gái Việt Nam ơi!
Nếu chữ "hy
sinh" có ở đời,
Tôi muốn nạm vàng
muôn cực khổ,
Cho lòng cô gái
Việt Nam tươi.
Hồ Dzếnh
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét