Bài 12 Giờ Hợi[&] Thơ Việt Nam thời “Tây Sơn”: Phạm Thái./ Ngân Triều chú giải

Bài 12

Giờ Hợi^[&]

Thơ Việt Nam thời “Tây Sơn”: Phạm Thái.

 Giờ Hợi từ 21-23g, Google.

Hợi sang, xanh biếc ngọn đèn tàn

Gượng đốt[1], lò vàng ngại với hương.

Làn khói chập chờn[2] vương nỗi nhớ:

Cõi lòng thảng thốt[3] nẫu[4] đêm trường.

Canh gà eo óc[5], khua bên trướng,

Hồi cuốc băn khoăn[6], giục dưới tường

Mấy kẻ chung tình, ai đã nhấp[7]

Hay còn trằn trọc[8] nỗi người thương!

*
Bản chữ Nôm, Ngân Triều soạn:

𣇞亥

亥廊赬碧𦰟畑殘

強炪垆黄碍貝香

瀾𤌋執廛𥿁𦁀𢖵

𡑭𢙱倘猝𦼝𡖵長

更𪃿喓沃抠边帳

咴𪅦彬寬欲𨑜牆

買仉鈡情埃㐌扖

咍群珍濁馁𠊚傷

*

Diễn ý nghĩa bài thơ:

Giờ Hợi

Giờ Hợi đến, khi ngọn đèn xanh biếc trong thư phòng đã lụn tàn.

Lòng buồn gượng đốt lò vàng nhưng còn e ngại mùi hương.(Buồn thì đốt hương thơm mà chi!)

Nhìn làn khói tỏa ra và tan biến vào khoảng không, gợi lên bao nhiêu nỗi nhớ nhung.

Cõi lòng bỗng xao động, dày vò nỗi niềm đau đớn trong lòng.

Có tiếng  gà gáy đâu đâu như vang lên trong trướng,

Tiếng chim cuốc khắc khoải như giục giã bên tường nhà.

Những kẻ yêu thương nhau chắc là đã ngủ,

Hay còn thao thức, băn khoăn vì nhớ người thương như nỗi niềm riêng?

*

Ngân Triều diễn cảm, phóng tác thơ:

Giờ Hợi,

Giờ Hợi, đèn xanh đã lụn tàn,

Đốt thêm, sầu ái ngại mùi hương.

Khói tan vương vấn, nung nhung nhớ,

Lòng đắng bơ vơ, sưởi mộng trường   

Gà gáy phương nào vang vọng lại?

Cuốc kêu thương  nhớ dội bên tường.

Giờ nầy đôi lứa chung chăn ấm?

Cô lữ canh dài nhớ bóng thương?

*

Lời bình:

Lúc nhớ nhớ gì trong mộng tưởng,

Nỗi riêng riêng cả đến tình chung.

Tương tư  lọ phải  là mưa gió[9],

Một ngọn đèn xanh trống điểm thùng.

Nhớ Bạn Phương Trời, Trần Tế Xương.

*****

---

[1] Gượng đốt: 強炪 cố đốt nhưng lòng chưa muốn đốt.

[2] chập chờn: 執廛 trạng thái nửa ngủ nửa thức, nửa tỉnh nửa mê; tỏa ra và tan biến vào hư không.

[3]thảng thốt: 倘猝có vẻ như hoảng hốt do chấn động mạnh về tinh thần.

[4]Nẫu: 𦼝, (trái cây) chin rục, nghĩa bóng chín ruột, chin gan; dày vò, đau đớn trong lòng.

[5]eo óc: 喓沃những tiếng kêu thường là gà gáy, nổi lên đây đó, không nghe rõ.

[6] băn khoăn:彬寬,không yên lòng do có điều phải nghĩ ngợi.

[7] Nhấp: 扖, nhấp mắt, nhắm mắt.

[8]trằn trọc: 珍濁(Trong giấc ngủ) trở mình luôn,thao thức không ngủ được vì có điều phải lo nghĩ.

[9] Mưa gió: lấy ý Thơ cổ “phong vũ dạ hoài nhân; 風雨胣懷人”,  Mưa gió, lòng nhớ người. Như ở đây ý nói chẳng cần có  đêm mưa gió mới gợi nên sự nhớ nhau.

Bài 11 GIỜ TUẤT[@] Thơ Việt Nam thời “Tây Sơn”: Phạm Thái/ Ngân Triều chú giải

Bài 11

GIỜ TUẤT[@]

Thơ Việt Nam thời “Tây Sơn”: Phạm Thái.

Giờ Tuất canh sang được mấy phần,
Càng thêm ngao ngán [1]bận lòng xuân.
Nguyệt mờ, trướng ngọc, khôn êm giấc,
Gió lạnh, rèm hoa, ngại  lẻ chân.
Nghĩ nỗi tình này, khôn kẻ biết,
Tưởng điều tâm sự, mấy người thân?
Bóng dần dầu tỏ dầu không tỏ[2],
Tài tử giai nhân [3]vẫn nợ nần[4].

Nguồn:Thơ Phạm Đan Phượng (Phạm Thái), Google.

--------------

[@]:  Để đáp lại những bài thơ của Phạm Thái tặng, Quỳnh Như cũng trao cho Phạm tập thơ nàng đã viết trong những giờ một mình suy nghĩ, đặt tên là: Thơ Vịnh 12 giờ, nhưng chỉ  được 10 bài thì ngưng. Phạm Thái làm tiếp bài 11 và bài 12.
*

Bản chữ Nôm, Ngân Triều soạn:
𣇞戌

𣇞戌廊更待貝分

强沾嘵喭絆𢙱春

月𥊚帳玉坤㛪聀

𩙍㳥帘花碍禮蹎

議馁情尼坤仉別

想調心事貝𠊚親

𣈖寅怞訴怞空訴

才子佳人吻嫧嫨

*

Diễn ý nghĩa bài thơ:

Giờ Tuất từ 19-21g, sang canh chừng mấy phần,
Nghĩ càng buồn chán, bận lòng.
Ánh trăng mờ ảo. soi nơi trướng ngọc, khó mà êm giấc,

Gió lạnh, lay màn hoa,ngại cho bước chân lẻ loi,

Nỗi niềm này, không ai thấu rõ,

Nghĩ đến người thân, biết có ai để mà tâm sự?

Chuyện sẽ lộ ra, dù có thế nào,

Điều đó có phải chăng là nợ tình đôi lứa?

*

Ngân Triều diễn cảm, phóng tác thơ:

Giờ Tuất,

Giờ Tuất, sang canh mấy lúc rồi,

Chuyện lòng buồn chán chẳng hề ngơi?

Trăng mờ, trướng ngọc, khôn an giấc,

Gió lạnh, màn hoa , tủi  lẻ loi.

Tri kỷ nỗi niềm ai thấu hiểu?

Người thân đâu nhỉ, sẻ chia vơi?
Chuyện lòng sẽ tỏ dù trong đục,

Có phải tơ hồng nợ lứa đôi?

*

Lời bình:
Thờ ơ gió trúc mưa mai,

Ngẩn ngơ trăm nỗi dùi mài một thân.

DTTT, Nguyễn Du, câu 1249-1250.

---

[1] ngao ngán:嘵喭 buồn rầu, chán nãn, vô hứng.

[2] Cả câu: Chuyện lòng rồi có thỏa lòng hay không.

[3]Tài tử giai nhân: 才子佳人, người con trai có tài, người con gái đẹp.

[4] Cả câu: Đó là cái duyên, cái nợ của chàng trai tài năng và người thục nữ.

Bài 10 GIỜ DẬU Thơ thời Tây Sơn, Trương Quỳnh Như/ Ngân Triều chú giải

Bài 10

GIỜ DẬU

Thơ thời Tây Sơn, trương Quỳnh Như

giờ Dậu từ 17-19g, Google.

Dậu về buổi tối, tủi duyên thầm,
Bỗng thấy ai như… đã lại nhầm!
Rắp hỏi người Hàn[1], sao quạnh bếp?
Nào ai nàng Mạnh [2]chẳng bưng mâm?
Cợt cười mấy truyện, không đề hoạ,
Ca đọc ba câu, vắng tiếng tăm[3].
Chợt tỉnh, tâm tình năn nỉ vậy,
Đèn xanh, chong bóng [4]ngại không nằm.
Nguồn: Trang thơ Trương Quỳnh Như. Thi Viện.

*

Bản chữ Nôm, Ngân Triều soạn:

𣇞酉

酉衛𣇜𣋁悴緣忱

俸𧡊埃如㐌吏𢗖

𢘮𠳨𠊚寒牢縈灶

芾埃娘孟丕挷盤

恄唭貝傳空題和

歌讀𠀧句咏㗂吣

秩醒心情噒呢丕

畑赬炵𣈖碨空𦣰

*
Diễn ý nghĩa bài thơ:
Giờ Dậu, 17-19g, tối rồi, lòng tự cảm tủi duyên thầm,

Bỗng thấy ai đó như…mà không phải.

Muốn hỏi người vào Tết Hàn thực, sao quanh bếp lạnh tanh,

Nàng Mạnh đâu rồi sao chẳng bưng mâm.
Xem sách, cười đùa nội dung mấy truyện, không thể viết lời bình hay họa lại,

Ngâm đọc dăm ba câu thơ,vẻ chán chường.

Chợt nghĩ  nỗi niềm, thân phận và tự an ủi,

Đối bóng với ngọn đèn xanh,  cứ trơ vơ …
*

Ngân Triều diễn cảm, phóng tác thơ:

Giờ Dậu,

Giờ Dậu tối rồi, nghe tủi thêm,

Kìa trông  ai nhỉ…chẳng ai  quen!

Hàn ư bếp lạnh, sao không lửa?

Nàng Mạnh mâm đâu, chẳng dọn lên?

Xem sách cười đùa không thể họa,

Ngâm thơ ngẫu hứng thấy buồn tênh.

Cánh hồng vương vấn bên trời nhớ,

Đối bóng đèn xanh đắng mối duyên.
*
Lời bình:
Cho hay:

”Từ phen đá biết tuổi vàng,

Tình càng thấm thía, dạ càng ngẩn ngơ”
ĐTTT, Nguyễn Du, câu 363-364.
*****

---

[1]Người Hàn, 𠊚寒, người ta ăn Tết Hàn thực, ăn lạnh để tưởng nhớ Giới Tử Thôi, trung thần phò vua lâm nạn, lóc thịt vua ăn, vua vô tình quên nghĩa cử ấy. Khi nhớ ra, tìm mời, Giới Tử Thôi cõng mẹ vào rừng trốn, vua cho đốt rừng, Giới Tử Thôi không ra, chết cháy. Vua truyền dân ăn Tết Hàn thực, nấu bếp từ ngày trươc, ngày hàn thực không nấu bếp, để nhớ ơn.

[2]Nàng Mạnh: 娘孟 là nàng Mạnh Khương 孟羌, có chòng đi lao dịch xây Vạn Lý trường thành,nàng vạn lý tìm chồng, biết bao nhiêu gian khổ, tìm được xương cốt chồng và chết theo chồng, được người đời bấy giờ cảm phục.

[3] Vắng tiếng tăm: 咏㗂吣, ý nói không muốn đọc, vì phiền não chuyện lòng.

[4] Chong bóng: 炵𣈖, chong đèn nhìn bóng mình, cô đơn, lẻ loi, sầu tư.

Bài 9 GIỜ THÂN Thơ Việt Nam thời “Tây Sơn”: Trương Quỳnh Như./Ngân Triều chú giải

Bài 9

GIỜ THÂN
Thơ Việt Nam thời “Tây Sơn”: Trương Quỳnh Như.

Giờ Thân từ 15-17g Google.

Ban chiều bóng đã xế về thân,

Sực[1] tưởng nguồn cơn nỗi ái ân[2].

Chẳng dám học ai trau chuốt ngọc,

Màngbao[3] mượn khách[4] truyện trò Xuân[5].

Thẫn thờ [6]một bóng bao mong đợi,

Chia cách đôi nơi luống ngại ngần[7].

Tưởng lúc bây giờ trông thấy mặt,

Đỡ vui nửa khắc giá nghìn cân!

Nguồn: Trang thơ Trương Quỳnh Như/ Thi Viện/, Google

*
Bản chữ Nôm, Ngân Triều soạn:

𣇞申

班𣊿𣈖㐌㫼衛申

忇想源𩂀𦁀愛慇

丕噉學埃𢭂捽玉

芒包摱客傳𠻀春

吲蜍没𣈖包懞待

技挌堆坭𨻫碨艮

想𣅶悲𣇞𥉩𧡊𩈘

扡𢝙姅刻价𠦳斤

*

Diễn ý nghĩa bài thơ:

Giờ Thân, trời chiều đã khơi gợi lòng yêu thương, nhớ nhung mênh mông.

Chạnh tưởng phận mình, chân thành, khép kín theo nề nếp gia phong.

Hằng trông mong chờ gặp tình lang, nỗi niềm nầy thật khó nói ra.

Ước gì được trông thấy mặt chàng, chỉ trong giây phút thôi, thì điều đó trân quý hơn ngàn vàng.

*

Bóng xế,  kìa giờ Thân, trời đã về chiều,

Bỗng nhớ chuyện tình mình biết bao nỗi thương yêu.

Không dám như người ta ứng xử,  thường hay tô lục chuốt hồng,

Bản thân không bao giờ dám tham gia chuyện trò vui cùng với khách.

Ngẩn ngơ một bóng trông mong đợi chờ lúc gặp nhau,

Hai đầu nỗi nhớ  nuốn tỏ lòng mình nhưng vẫn còn e ngại.

Giá mà trong lúc nầy ta được trông thấy mặt nhau,

(Dẫu) Niềm vui chỉ nửa khắc thôi, cũng  vơi đi biết bao nỗi niềm thương nhớ.

*
Ngân Triều diễn cảm, phóng tác thơ:

Giờ Thân

Bóng xế  giờ Thân trời đã chiều,

Chạnh lòng bát ngát nỗi thương  yêu!

Tính trời chẳng chuốt hồng tô lục,

Khép kín khuê phòng phận nữ lưu[8].

Ngơ ngẩn trông mong chờ diện kiến,
Trải lòng xa cách ngại bao nhiêu!
Ước sao được phút tương phùng nhỉ?
Trân quý ngàn vàng thật đáng yêu!

*

Lời bình:

Lòng ta tha thiết đượm tình yêu,
Như cánh đồng Xuân luyến nắng chiều.
Giây phút chạnh lòng, Thế Lữ
*

---

[1] Sực tưởng 忇想,bỗng nhiên tưởng đến, chợt nghĩ đến.

[2] Ái ân愛慇nỗi niềm yêu thương 

[3] Màng bao: 芒包không bao giờ muốn.

[4]Mượn khách摱客, mời gọi, rủ rê.

[5]Truyện trò Xuân: 傳𠻀春chuyện trò vui vẻ.

[6] Thẫn thờ: 吲蜍, đờ đẫn,không còn vẻ linh hoạt, nhanh nhẹn.

[7] Ngại ngần: 碨艮,có điều e ngại,nên còn đắn đo chưa dám.

[8] Nữ lưu: thế giới phụ nữ, phụ nữ nói chung.