Bài 4 Mối tình HXH&MSP/ Ngân Triều

Theä vieát höõu caûm

                                            Hồ Xuân Hương

           Rồi một đêm trăng Hồ Phi Mai và Mai Sơn Phủ đã cắt tóc, mỗi người một mảnh gọp lại và chia làm hai, trích máu nhỏ vào hai chén chung rượu, chén tử và chén sinh cùng uống thề trọn đời yêu nhau. Bài Thệ viết hữu cảm. Xuân Hương ghi lại cảm nghĩ khi thề: Mười mấy năm trời một chữ tình, kể từ khi gặp Nguyễn Du mùa hạ năm 1790, mười năm sau 1800 mới gặp được người ngỏ ý yêu mình, muốn kết duyên với mình hẵn là duyên nợ ông Tơ bà Nguyệt đã dành. Cùng cắt tóc mây góp lại, (xưa các chàng cũng để tóc dài búi lên cột dây, nên tha hồ mà cắt) dao vàng cắt chia làm hai, mỗi người giữ một bó làm kỷ niệm..Lấy kim trích máu nhỏ đầy hai chén rượu, chén tử và chén sinh. Thề sống và chết trọn kiếp với nhau, thề không phản bội nhau từ đầu xanh đến bạc tóc. Nếu mai sau, ai chẳng giữ lời thì chết dữ vì dao búa.                                                      Nguyễn Du không có thề nguyền với Xuân Hương, nên chàng lừng khừng: tròn trặn gương tình cũng có khi, và có lẽ vì vậy nên chàng cứ  biệt tăm mãi ở chốn quê Hồng Lĩnh:

Mai sau lòng chẳng như lời nữa, 

Dao búa nguyền xin lụy đến mình.

Ảnh minh họa, Google

          *

          Cảm nghĩ khi thề

Mười mấy năm trời một chữ tình;  (1)
Duyên tơ này đã sẵn đâu dành. 
Mái mây cắt nửa nguyền phu phát,  (3)
Giọt máu đầy hai chén tử sinh, 
Một kiếp đã thề cùng dạ thắm, (5)
Trăm năm đừng phụ với đầu xanh, 
Mai sau lòng chẳng như lời nữa, (7)
Dao búa nguyền xin lụy đến mình.

Thơ Hồ Xuân Hương trong Lưu Hương Ký

*

Văn bản chữ Nôm:

願 曰 有 感

辻 買  𡗶 殳 𡦂  情,

縁 絲尼 㐌 産   兠 𠱷

𠃅  𩄎 拮 𡛤願 夫 髪

湥 𧖱  𣹓  𥗜 死 生

殳 砝 㐌 誓 穷  胣  𧺀

𤾓 𢆥  𠏦 負 買頭 

𣈕 𢖖 𢙱   如 𠳒  姅

釖  鈽    願 吀 累 𦤾 𨉟

*

 Đại ý:

(1-2): Thời gian và cuộc tình.

 (3-4-5-6): Cụ thể việc thề ước gồm vật chứng và tấm lòng.
(7-8): Lời thề chấp nhận hình phạt nếu bội ước.

*

Chú giải:

nguyền phu phát, 願夫髪, lời nguyền cùng với tóc người chồng.

dạ thắm, 胣  𧺀, tấm lòng trung trinh như son, lòng son.

Câu (6), trong cõi trăm năm, kiếp người, kông bao giờ bạc tình, bạc nghĩa với nhau.

duyên tơ,縁絲, như tơ duyên, 絲縁 , là sợi tơ hồng buộc đôi lứa yêu nhau:

Rằng: “Lòng đương thổn thức đầy,

Tơ duyên còn vướng mối nầy chưa xong…”
ĐTTT, Nguyễn Du, câu 719-720

“…Trăm nghìn gửi lạy tình quân,

Tơ duyên ngắn ngủi, có ngần ấy thôi…”
Sđd, câu 751-752

đầu xanh,頭,tu từ hoán dụ, chỉ lớp người trẻ trung, tóc còn đen:

Đầu xanh đã tội tình gì,

Má hồng đến quá nửa thì chưa thôi…

Sđd, câu 2161-2162

*

          Ngân Triều diễn thơ:

Cảm nghĩ khi thề

Mười mấy năm trời, mới với nhau.

Duyên tơ  sẵn định có sai đâu?

Tóc mây cắt nửa chung lời nguyện,
Sinh tử, máu đào, chén ước giao. 

Trọn kiếp đã thề lòng sắt đá,

Suốt đời liền cánh dẫu lao đao.

Mai sau lòng chẳng như lời hứa,

Nguyền nát thây phơi với búa dao.
                                          Ngân Triều

*

Tham khảo: Mối tình Hồ Xuân Hương và Mai Sơn Phủ qua Lưu Hương Ký, Tiến sĩ Phạm Trọng Chánh.

Bài 3 Thu nguyệt hữu ức Mai Sơn phủ

[Baøi 3]

Thu nguyeät höõu öùc Mai Sôn Phuû

Hồ Xuân Hương

. “Và đêm trăng thu Hồ Xuân Hương nhớ Mai Sơn Phủ viết bài thơ Nôm: 
Thu nguyệt hữu ức Mai Sơn Phủ- Đêm trăng thu nhớ Mai Sơn Phủ. Bài thơ viết năm 1799”.

Lòng thỏa, duyên lành nay đã bén,/ Chia phôi thêm thắc thỏm chờ nhau.

Lá ngọc chiều thu giận hẵn du        (1)

Tuần trăng sẽ nhớ bữa đêm thu.

Bên am Nhất Trụ trông còn đấy,     (3)

Ngọn nước Tam Kỳ chảy lại đâu 

Son phấn trộm mừng duyên để lại,  (5)

Bèo mây thêm tủi phận về sau.

Trăm năm biết có duyên thừa nữa,  (7)

Cũng đỏ tay tơ cũng trắng đầu.

(*)Đêm thu, nhớ Mai Sơn Phủ, ghi lại
Thư Viện Online / Trích Lưu Hương Ký, Hồ Xuân Hương.

*

Văn bản chữ Nôm, Ngân Triều soạn:

秌  月  有  憶  梅  山  甫 記

            𦲿 玉 𣊿 秌  恨 𠳾遊

       徇 𣎞 𠱊  𢘾  𣇊  𣎀  秌

边    庵  一  柱 𥊛 群蔕

𦰟 渃  三  其 沚 吏  兠

崙 坋𥋕𢜠 縁底吏

薸 𩄎  潘 悴 分 衛 𢖖

𤾓 𢆥   别 𣎏 縁 餘 女

共 𧹥 拪 絲 共 𤽸 頭

Chú giải:

                  Xuân Hương quen biết Mai Sơn Phủ trong những năm 1799 -1801, lúc ấy Xuân Hương 27, 29 tuổi, mối tình đã để lại những bài thơ tình nồng nàn thắm thiết. Mai họ Mai lấy hiệu là Mai Sơn, Phủ theo Đào Duy Anh trong Tự điển Hán Việt là tiếng sang trọng để xưng người đàn ông. Nguyễn Án người đời xưng là Nguyễn Kính Phủ. Phạm Đình Hổ hiệu là Tùng Niên nên còn có tên là Tùng Niên Phủ.

                       Qua thơ Lưu Hương Ký ta đoán biết quê chàng ở Hoan Châu vùng Nghệ An, Hà Tĩnh ngày nay…Mai Sơn Phủ có lẽ chỉ là một thư sinh chưa đỗ đạt gì, nên không thấy tên tuổi đỗ đạt trong các khoa thi. Trong thơ chữ Hán của Phạm Đình Hổ, tôi ( TS Phạm Trọng Chánh) tìm ra bài: Tống Liên Cừ Mai Công phó Vị Hoàng.Tôi cho đó  là Mai Sơn Phủ. Bài thơ có câu: 

Hoàng giang mưa điểm hương mai nở.

 Cuộc tiễn đưa vào mùa hè:

Gậy trúc ngày hè xa cố đô.. Mùa hè làm gì có mai nở, tôi cho rằng :

chỉ có giọt nước mắt của Phi Mai tiễn đưa người tình trên sông Hoàng Giang. Phạm Đình Hổ tiễn đưa một người bạn, và Xuân Hương Hồ Phi Mai tiễn đưa một người tình. Do đó Mai Sơn Phủ và Mai Công chỉ là một.. Mai Sơn Phủ, người làng Liên Cừ ở Vinh, làng Sen,  Ngày xưa gọi là Vịnh Phố.

           Sau mối tình Hồ Xuân Hương với Nguyễn Du để lại mối hận một đời. Không thấy trong Lưu Hương Ký nhắc đến anh thầy Lang xóm Tây làng Nghi Tàm dù trong thơ truyền khẩu có bài Bà Lang khóc chồng. Anh Lang mất sớm, mẹ và mai mối ép gả, có lẽ Xuân Hương không xem đó là một mối tình, nên đù bỡn: thương chàng nên khóc tỉ tì ti.

                        Mai Sơn Phủ yêu nàng, ngõ ý cưới nàng, hai người cắt tóc, trích máu ngón tay hòa vào rượu thề nguyền., thề nếu phụ tình nhau sẽ bị thần linh trừng phạt: dao búa nguyền xin lụy đến mình.  Hồ Xuân Hương đã trao cả tâm hồn lẫn thể xác cho Mai Sơn Phủ.              

                         Năm 1801 Mai Sơn Phủ rời Thăng Long về quê để xin cha mẹ cưới nàng. Cuộc chia tay thắm thiết nơi bến sông Vị Hoàng, nhưng rồi Mai không về Thăng Long nữa. Chàng đã mất trong chiến tranh, vì một cơn bạo bệnh, hay mối tình cha mẹ chàng không đồng ý ? Mai Sơn Phủ chỉ còn để lại dấu vết trên đời qua những vần thơ yêu đương nồng nàn thắm thiết của Xuân Hương…

Bài thơ trên được viết năm 1799, lúc ấy Hồ Xuân Hương 27 tuổi.

Theo  Mối tình Hồ Xuân Hương và Mai Sơn Phủ, TS Phạm Trọng Chánh

             Am Nhất Trụ, 庵  一  柱, là Chùa Một Cột.

Ngọn nước Tam Kỳ, 𦰟    渃  三  其, là ba phụ lưu Nghĩa Trụ, Kim Ngưu và Đại Bi hội tụ thành sông Nhĩ Hà.

hẵn, 𠳾, tiếng  đề nghị, yêu cầu người khác làm một việc gì. (Như chữ hãy)

du,遊, đi dạo, đi chơi.

*

(1-2), Nỗi nhớ.

(3-4-5-6), Nhớ thương và cam phận.

(7-8), Trải lòng.

*

Ngân Triều diễn thơ:

Lá ngọc long lanh đi vướng víu,

Trăng này chạnh nhớ bữa đêm thu.

Bên am Một Cột, chùa trơ đó,

Ba nhánh Tam Kỳ, nước chở sầu?

Lòng thỏa, duyên lành nay đã bén,

Chia phôi thêm thắc thỏm chờ lâu.
Đành lòng thê thiếp âu duyên kiếp,

Chỉ đỏ nguyền đeo, đến bạc đầu.
*

“Trăm năm có biết duyên thừa nữa”:Hồ Xuân Hương đã trao thân cho Mai Sơn Phủ rồi mà vẫn thắc mắc chàng đã có vợ hay chưa.

Chỉ đỏ:Người Lào, người Mường khi chia tay nhau có phong tục cột chỉ màu đỏ vào tay nhau, nước ta thời Xuân Hương không biết có phong tục ấy chằng ?

*
Tham khảo: Mối tình Hồ Xuân Hương và Mai Sơn Phủ qua Lưu Hương Ký, Tiến sĩ Phạm Trọng Chánh.

Bài 2 Xuân Đình Lan điệu/ Mối tình HXH-MSP/ Ngân Triều hiệu đính

[Bài 2]

Xuân Đình Lan điệu

Hồ Xuân Hương

春庭蘭調

• Bài ca theo điệu Xuân đình lan

Bản chữ Nôm
Ngân Triều soạn

春庭蘭調

月 斜 人靜  戍樓中
臥 聽  銅龍

起 聽  銅龍

夜半  豇椅哀江  響半空

*

聲也相同

氣也相同

相 思無 盡 五更窮

*

心 在巫峰

魂在巫峰

恩爱 此遭逢

閒倚東 風

倦倚東 風

一園紅杏壁青葱

*

繁花惜已空

今朝又見數枝紅

鶯兒莫带東 風 去

只 恐桃夭無力 笑東 風

風 清 月 白

把 寄香 入客吟中

*

 Nhất Uyên phiên âm:

Xuân đình lan điệu.

Nguyệt tà nhân tỉnh thú lâu trung! 
Ngoạ thỉnh đồng long, 
Khởi thỉnh đồng long, 
Dạ bán ai giang hưởng bán không ?

*

Thanh dã tương đồng, 
Khí dã tương đồng. 
Tương tư vô tận ngũ canh cùng.

*

Tâm tạiVu phong 
Hồn tại Vu phong . 
Ân ái thử tao phùng, 
Nhàn ỷ đông phong, 
Quyện ỷ đông phong, 
Nhất viên hồng hạnh bích thanh song,

*

Phồn hoa tích dĩ không, 
Kim triêu hựu kiến sổ chi hồng. 
Oanh nhi mạc đái xuân phong khứ ! 
Chỉ khủng đào yêu vô lực tiếu đông phong.! 
Phong thanh nguyệt bạch, 
Bả kỳ hương nhập khách ngâm trung.

 *

Nhất Uyên dịch nghĩa:

Bài Xuân Đình Lan điệu viết:

Trăng tà bóng lặn đồn Thăng Long,

Trấn Quốc chùa khuya vọng tiếng chuông.

*

Trăng tà in bóng người lặng lẽ trên lầu canh thành Thăng Long.

Nằm lắng nghe tiếng chuông đồng chùa Trấn Quốc vào khuya.

 Dậy sớm lắng nghe tiếng chuông đồng công phu buổi sớm.

Nửa đêm ai hát bên kia sông Tô Lịch.

 Chàng  và em hợp nhau quá, thanh khí tương đồng, em tương tư nhớ chàng suốt năm canh.

*

Hồn và  tâm em mơ cùng chàng cuộc ân ái như Vua Sở Tương Vương cùng Thần nữ núi Vu Sơn.

Gặp nhau ta sẽ cùng ân ái nhàn như gió đông, mỏi như gió đông, niềm hạnh phúc như một vườn hồng hạnh (cây mận) xanh biếc. 

*

Giấc mơ hoa đêm qua đã tàn, sáng nay còn thấy, mấy nụ hoa hồng vừa nở.

Chim hoàng oanh ơi, đừng rũ xuân đi nhé!

Ta sợ hoa đào không đủ sức cười với gió đông!

Gió trong đêm trăng sáng hãy đem hương tới gửi thi nhân. 

***
Nhất Uyên dịch thơ:

Điệu ca Xuân Đình Lan 

Trăng tà người lặng lẽ lầu không !  
Nằm lắng chuông đồng,  
Dậy lắng chuông đồng  
Nửa đêm ai hát nửa kia sông  ? 

*

Tiếng đã tương đồng,  
Khí đã tương đồng.  
Tương tư không dứt suốt năm canh. 

*

Tâm ở Vu Phong  
Hồn ở Vu phong?  
Ân ái cuộc tao phùng  
Nhàn tựa gió đông  
Mỏi tựa gió đông,  
Một vườn hồng hạnh biếc xanh xanh, 

*

Mơ hoa tỉnh giấc nồng,  
Sáng nay cành nở mấy hoa hồng.  
Oanh ơi đừng rủ xuân đi nhé !  
Ta sợ đào hoa không đủ sức cười với gió đông!  
Gió trong trăng sáng  
Hãy đem hương tới gửi thi nhân.

 Thơ chữ Hán Hồ Xuân Hương trong Lưu Hương Ký. Nhất Uyên dịch thơ.

*

Bản dịch của Đào Thái Tôn:

Gửi bởi Vanachi ngày 27/04/2006.

Trăng tà người lặng tựa lầu không,

Nằm lắng chuông đồng.

Dậy lắng chuông đồng.

Đêm lắng tiếng buồn vang mé sông. 

*

Thanh đã tương đồng.

Khí đã tương đồng.

Thanh khí năm canh rộ rã lòng.
Tâm ở Vu Phong,

 Hồn ở Vu Phong.

Ân ái cuộc tao phùng.

*

Nhàn tựa gió Đông.

Mỏi tựa gió Đông.

Một vườn hồng hạnh biếc xanh song.

Phồn hoa tưởng đã không.

Sớm nay bông nở mấy nhành hồng.
Chim Oanh chớ quyến Xuân đi nhé!
Ta sợ “Đào hoa vô lực tiếu Đông phong.
Trăng thanh gió mát,

 Đem hương vào với các thi nhân.

Oanh ơi, đừng gọi, Xuân đi mất! 

Chỉ sợ đào không khứng gió Đông!

*

Ngân Triều diễn thơ

Điệu ca Xuân Đình Lan 

Trăng tà bóng lặn đồn Thăng Long,

Trấn Quốc chùa khuya vọng tiếng chuông.

Dậy sớm mới nghe chuông mõ sớm,

Nửa đêm ai còn hát bên sông?

Đôi ta, thanh khí tương đồng,

Năm canh thiếp cứ nhớ chàng năm canh.

*

Vu Sơn hồn mộng chén giao bôi,

Giao bôi, cơn gió lắc đầy vơi.

Đầy vơi hương thoảng vườn hồng hạnh,

Hồng hạnh thêm tươi lúc tuyệt vời!

 *

Tỉnh giấc mơ hoa mộng đã tàn,

Sáng nay còn mấy nụ hoa hồng.

Oanh ơi, đừng gọi Xuân đi mất!

Chỉ sợ đào không khứng gió Đông!

Đêm nay gió mát trăng thanh rạng,

Hãy đem hương đến quyện thi nhân! (*)

---------------------------

(hương, mùi thơm trong gió, còn là tên Hồ Xuân Hương).

Tham khảo: Bản sao từ bản chép tay của Nguyễn Văn Hoàn, do Nguyễn Xuân Diện cung cấp.