Bài số 2
Cảm
cựu tống tân xuân chi tác
Hồ Xuân Hương
Văn
bản chữ Nôm
Bài
[I]
Ảnh
minh họa
Văn bản chữ Nôm,
Ngân
Triều soạn
感 舊 送 新 春 之 作
春 尼 沛 丐 春 𠸗
𣎏 於 時 吏 𣎏 𣌁
峝
花 群 疏 𣘄 𣈖𣎏
𢩣 钗 轟 窖漝 迢絲
風流 𠠩 眜 坪 香𣳢
光景 𪚚 𠁀 隻 𢠩
釿 鐄𡛤 尅 春 𢣿
𣼽
庯 柳 𤾓塘 客 𢥢 𢠐
Phiên âm
Cảm chuyện xưa,
tiễn đưa người tình mới
Xuân nầy nào phải cái xuân xưa, (1)
Có sớm ư? Thời lại có trưa.
Cửa động hoa còn thưa thớt bóng, (3)
Buồng thoa oanh khéo dập dìu tơ.
Phong lưu trước mắt bình hương nguội, (5)
Quang cảnh trong đời chiếc gối mơ.
Cân vàng nửa khắc Xuân lơ lửng, (7)
Phố liễu trăm đường khách ngẩn ngơ.
Chú
giải:
Tiêu
đề bài thơ hơi khác thường vì người ta thường nói Tống cựu, nghênh tân, tiễn đưa năm cũ, đón mừng năm mới, ở đây thì
ngược lại, tiễn đưa năm mới. Vì thế có người đã dịch Bài thơ là “cảm năm cũ, tiễn
đưa năm mới”. (NXB Văn Học Hà Nội, 1982) nhưng chữ Xuân còn có nghĩa là người
tình. Do đó tiêu đề có thể dịch như tiêu đề đã ghi trên: Cảm chuyện xưa, tiễn đưa người tình mới.
buồng thoa, 𢩣 钗, ( thoa钗, cái trâm cài đầu phụ nữ), cái buồng củangười con
gái.
oanh, 轟,rầm rộ, rộn rã. Ở văn cảnh nầy là rộn rã.
dập dìu tơ, 漝迢絲, số
lượng người trẻ trung tấp nập.
Phong lưu,風流,Khách đến chơi.
bình hương nguội, 坪 香𣳢, ý nói lửa lòng đã tắt.
Sự đời đã tắt lửa lòng,
Còn chen vào chốn bụi hồng làm chi!
Sự đời đã tắt lửa lòng,
Còn chen vào chốn bụi hồng làm chi!
ĐTTT,
Nguyễn Du, câu 3045-3046
chiếc gối mơ, 隻 𢠩, gối
du tiên hay du tiên chẩm:
Trong Khai thiên di sự: Nước
Quy Tư có dâng vua một chiếc gối rất kỳ lạ. Khi gối đầu ngủ thì chiêm bao thấy
mình được đi chơi khắp cõi tiên. Vua Đường Minh Hoàng đặt tên gối là "Du tiên chẩm".
Cân vàng nửa khắc, 釿 鐄𡛤 尅, cuộc
vui tuyệt vời, ngắn ngủi, cuộc vui nửa chừng,
chưa trọn vẹn.
Xuân lơ lửng, 春𢣿 𣼽, Xuân phải hiểu
là “đông quân”, 東 君, vừa là mùa
xuân vừa là người yêu. “Tân Xuân” phải
hiểu là “người yêu mới”
Phố
liễu, 庯 柳, phố có
trồng liễu, nhà phố có mỹ nhân.
ngẩn ngơ: 𢥢 𢠐, đờ đẫn như tâm trí đang ở đâu đâu.
Diễn ý thơ, bài
1:
Hồ
Xuân Hương viết hai bài thơ trên năm 1814, trước khi gặp Tốn Phong để đưa
chàng viết tựa xin diễn ý như sau:
Bài
I.
(1)Hết cơn bỉ cực đến hồi thái lai, mùa xuân
này không còn như những mùa xuân xưa,
(2)Cũng như đất
trời đã có buổi sớm, tức là sẽ có buổi trưa.
(3)Trước cửa,
người tìm thơm , trồng cây si không đông.
đến muộn màng,
không thành).
(4-5) Trong nhà,
không còn tiếng đàn rộn rã. Trước mắt, tấm lòng như bình hương nguội; vì cũng
đã tưởng không còn yêu ai được nữa, đã lạnh với phong lưu rồi. (Lúc này, Xuân
Hương đã trải qua nhìều kinh nghiệm nhân sinh, nhất là về tình ái).
(6)Nhưng nay gặp
một đối tượng đúng như lòng mình mơ ước thật khó; quả là cuộc đời như ngủ trên
một chiếc gối mơ (tích Du tiên chẩm)
(Ở tuổi tưởng
như đã lỡ làng bỗng dưng được treo giá ngàn vàng,(được quan Yên Quảng Trần Phúc
Hiển xin gá nghĩa tóc tơ)
(7) Ngắn ngủi cân
vàng, lòng chửa thỏa.
(Vì sao “cân
vàng”, ngắn ngủi, lơ lửng? Phải chăng bà muốn so sánh bóng bẩy chuyện “cân vàng”như 2 đĩa cân lên xuống,
với hình ảnh làm cái “chuyện ấy” ,trong yêu đương của tình yêu đôi lứa. Thật rất
tuyệt vời!)
(8)Tơ duyên đó,
khiến cho lòng ngơ ngẩn,không khuây.
.
Diễn
thơ bài 1: Ngân Triều
Xuân này không giống
những xuân xưa,
Như đất trời có
sớm, có trưa.
Trước
cửa, tìm thơm, người vắng vẻ?
Trong
nhà, đâu rộn rã âm tơ?
Lửa
lòng đã tắt cùng sương gió,
Duyên đến như là
ngủ gối mơ (1)
Ngắn
ngủi cân vàng, nên chẳng chớ, (2)
Tơ
duyên ngơ ngẩn, mấy cho vừa
--------------------------
Ghi
chú:
(1) ngủ gối mơ, xin xem tích “Du tiên chẩm” ở trên.
(1) ngủ gối mơ, xin xem tích “Du tiên chẩm” ở trên.
(2)
nên chẳng chớ = nên chăng chớ, chưa đạt yêu cầu,chẳng ra sao cả.
Bài
[II]
Ảnh minh họa
Văn bản chữ Nôm,
Ngân Triều soạn
别 喟 𠁀 咮悋𤮿
麻 䀡 法 造 時 𩄎
知 音 搭 姅 𧜖群 短
幅 𡋦𦖑佘 㗂 㐌 餘
唸 𣖙 樗 尼 唁 仍𦰟
𥉫
𨩍 𣈜奴 滂 如 祠
初 群𥯉 兠 欣 姅
咍 仍 自 低 沛 世𣗓
Phiên âm:
Mới biết vị đời
chua lẫn ngọt, (1’)
Mà xem phép Tạo nắng
thì mưa.
Tri âm đắp nửa chăn
còn ngắn, (3’)
Bức vách nghe xa tiếng
đã thừa.
Nếm mía vụ nầy ngon
những ngọn, (5’)
Trông gương ngày nọ
bẵng như tờ.
Xưa nay còn có đâu
hơn nữa, (7’)
Hay những từ đây phải
thế chưa?
Chú giải:
bức
vách, 幅 𡋦
hay tai
vách mạch rừng, chỉ những dư luận đồn đại đa dạng nhiều chiều, phần nhiều do
cảm tính, không đúng sự thật:
Rừng
có mạch vách có tai.
Nghĩa là kín như rừng cũng
có những lối đi nhỏ. (mạch) người ta có thể biết được, kín như vách, người ta
cũng có thể nghe được.
Câu
(5’), mía chính vụ vào dịp Heo may, trước Tết. Sau Tết người ta “bồng gốc”, làm
tơi đất, bón tưới, thúc mầm cho mía lên.
Tục
ngữ có câu:
Mía tháng ba ngọt ra đầu ngọn.
Mía tháng ba ngọt ra đầu ngọn.
Tháng Ba mía còn non; họa chăng còn sót lại chút mía măng, ăn chẳng ra gì. Nếm mía vụ
nầy ngon những ngọn là nếm mía vào lúc mía trái vụ. Trái vụ đồng nghĩa với cảnh
quá lứa lỡ thì của người con gái.
Diễn
ý thơ trên:
***
Bài
II.
*Lẽ đời trải
nghiệm, đều có vị chua lẫn vị ngọt,
*như trên trời có nắng, có mưa.
*Chưa phải là
tri âm hoàn toàn (còn ngắn) so với lòng ước vọng.
*Những lời chê
bai, dư luận (cho là nàng có số sát phu), đã quá nhiều rồi.
*Nay đã tìm ra
người tâm đầu ý hợp, (quan Tham Hiệp Yên Quảng),
như vụ “mía
tháng ba ngọt ra đầu ngọn”vì trái vụ.( tuy muộn màng nhưng rất thỏa lòng).
*Chạnh nỗi niềm
xưa, đời đơn lẻ, soi gương quạnh vắng một mình.
*Từ trước đến giờ,
đâu có mối tình nào hơn mối tình nầy như
thế.
*Có phải từ nay về
sau sẽ thỏa lòng như thế hay không.
Soạn theo Thư viện Online và tham khảo
tài liệu của TS Phạm Trọng Chánh.
Bài
II. Diễn thơ của Ngân Triều:
*Lẽ đời tất định
ngọt và chua,
*Như ở trên trời
có nắng mưa.
*Duyên kiếp phải
chưa, lòng ước vọng,
* Chê bai dư luận,
hãy còn thừa. (1)
*Mía nầy trái vụ,
ngon đầu ngọn. (2)
* Lẻ bóng soi
gương,chạnh nỗi xưa,
*Thuở trước tình
nào đâu đã trọn,
*Sau nầy có thỏa
thế hay chưa.?
------------------------------------
(1) Cho là nàng có số sát phu.
(2) Nay đã tìm ra người tâm đầu ý hợp, quan Tham Hiệp
Yên Quảng, tuy muộn màng nhưng rất thỏa
lòng.
