Trúc Bạch Hồ/ Hồ Xuân Hương/Ngân Triều biên khảo

Bài số 34
Truùc  Baïch  Hoà

                                                                    Hồ Xuân Hương

Ảnh Hồ Trúc Bạch, Hà Nội, Google

Một chiếc thuyền nan một mái chèo,      (1) 

Đáy hồ đứng lặng nước trong veo. 
Quanh co thành cỏ đường lai láng,        (3)
Chen chóc nhà thôn vẻ gấm thêu. 
Ngũ Xá cầu dài đường khách thắng,      (5)
Châu Long thềm rộng mái chùa cao. 
Đồn rằng Trúc Bạch vui hơn trước,       (7)
Nay mới hay rằng lắm thú yêu.

(Xuân Hương thi vịnh) 

Khảo dị:

bản Âm ca tập 
- Tựa đề: Vịnh Trúc Bạch hồ 
- Câu 3: Quanh co chòm cỏ đường lai láng 
- Câu 7: Đồn rằng Trúc Bạch vui từ trước 
Sách "Văn đàn bảo giám" chép tác giả bài này của quan Hiệp Đào, tức Đào Tấn. 
Nguồn: Kiều Thu Hoạch, Thơ nôm Hồ Xuân Hương, Nxb Văn học, 2008

Văn bản chữ Nôm, Ngân Triều soạn:

竹   白    湖

𠬛    隻   船    𥸁    𠬛    梅      𣛨      

𢋴    湖   𥪸    𣼽    渃    𤄯     漂

𨒺    𨔌   城    𦹵    塘    淶     𣼽

羶    祝       村    𦘧    䌝     絩

五    舍   梂    𨱽    塘    客     勝   

珠    龍   𡍞        𠃅    寺     髙

吨    𠺘   竹    白    𠸟    訢     𠓀

尼       咍    𠺘    𡗋    趣     婹

Cấu trúc một số từ Hán-Nôm & chú giải:

Hồ Trúc Bạch là một hồ thuộc quận Ba Đình, thủ đô Hà Nội, Việt Nam, nguyên là một phần hồ Tây.

Thành cỏ 城 𦹵, Khu vực hồ Trúc Bạch nằm ở vùng Cửa Bắc của thành Thăng Long; bản đồ Hà Nội năm Minh Mệnh 12 (1831) còn cho thấy hồ Trúc Bạch và cả hồ Mã Cảnh (hồ Cổ Ngựa) trải dài từ đê Yên Phụ đến giáp Hàng Than, có con đường từ chỗ tường thành ở cổng Chính Bắc ra tận đê Yên Phụ; thành cỏ chính là chỉ bức tường thành có cỏ mọc ở Cửa Bắc này.

 Lai  淶 HT thủy+lai; láng 𣼽 HT thủy+lăng, lai láng淶 𣼽 = chứa chan, đầy dẫy, tràn đầy. Đường lai láng 塘淶𣼽 những con đường quanh co, ngoạn mục trong thành. 

Chen羶  từ HV chiên; chúc=chóc từ HV祝, Chen chóc 羶  祝 = chen chúc=xen lẫn nhau, mật độ chật hẹp.

Ngũ Xá 五 舍, từ HV; chỉ bán đảo Ngũ Xá, gần hồ Trúc Bạch. Gọi Ngũ Xá là do có 5 làng (Đề Cầu, Kim Tháp, Quỳnh Đôi, Lê Xá, An Nhuế) thuộc huyện Siêu Loại, trấn Kinh Bắc, hồi cuối Lê về Thăng Long lập nghiệp, chuyên đúc đồng để bán ở Kinh Thành: Lửa đóm ghen Ngũ Xá xây lò (Nguyễn Huy Lượng - Tụng Tây Hồ phú).

Châu Long 珠 龍từ HV; tương truyền chùa Châu Long được dựng cuối đời Trần (thế kỷ XIII) trên gò Châu Lăng trong hồ Trúc Bạch, sau gọi chệch thành Châu Long và lấy làm tên chùa. Trong chùa còn bia ghi việc trùng tu vào năm Mậu Thìn, niên hiệu Gia Long thứ 7 (1808).

Thắng勝 từ HV;buộc  ngựa vào xe; nghĩa rộng trang phục khách mặc đẹp khi đi đường.

Thềm  𡍞  HT thổ+thiêm=phần nền đắp cao ở xung quanh nhà, dưới mái hiên.

Đồn  吨 HT khẩu+đồn=tiếng  nói nhằm thông tin về  một sự việc gì đó mớicó, mới xảy ra.

Vui  𠸟  HT khẩu+bôi; hơn  訢 HT ngôn+cân;trước   HT tiên+lược.

Thú趣từ HV= thú vị, hấp dẫn.

Yêu 婹 HT nữ+yếu.

*

 (1-2):  Phương tiện đi chơi hồ và cảnh hồ bấy giờ:

Chỉ có mỗi mình ta với một chiếc thuyền nan nho nhỏ trên hồ.

Mặt hồ phẳng lặng, nước trong xanh, nhìn xuyên tới đáy.

(3-4-5-6): Những thắng cảnh quanh hồ:

Chỗ nầy, phía Bắc hồ là bức tường thành đầy cỏ, dưới thành có nhiều con đường ngoạn mục quanh co.

Chỗ khác là mấy xóm nhà thôn đông đúc, cảnh đẹp như gấm thêu hoa.

Kìa là bán đảo Ngũ Xá với chiếc cầu dài, nhiều khách qua lại với trang phục lịch sự đang đi trên đường.

Xa xa là kiểng Chùa Châu Long với nền thềm rộng và mái chùa cao thoáng đãng.

(7-8): Cảm nghĩ của tác giả:

Quả có nghe tiếng đồn rằng Hồ Trúc Bạch, nay vui hơn trước.

Rõ ràng, có đi mới thấy, có thấy mới biết, mới hiểu là vậy, vì có nhiều thú vui hấp dẫn, thỏa lòng.

*

Ngân Triều diễn thơ:

Thuyền nan nho nhỏ mái chèo hoa,

Hồ lặng, xanh trong, cứ thế mà….

Phía Bắc chân thành đường ngoạn mục,         

Nhà thôn mấy xóm, gấm thêu hoa.

Ngũ Xá cầu dài, dồn khách ngoạn,         

Thoáng đãng Châu Long, bóng mái xa.

Nghe tiếng Bạch Hồ, vui khác trước.

Thú vui chan chứa, thỏa lòng ta.