Thu dạ dữ cố nhân Chu Hà thoại cựu/ Thơ chữ Hán của Nguyễn Ức/ Ngân Triều soạn

Thu dạ dữ cố nhân Chu Hà thoại cựu

秋夜與故人朱何話舊

Thu Cúc

• Đêm thu cùng bạn Chu Hà ôn chuyện cũ

Nguyễn Ức

(chữ Hán: 阮億, ? - ?), hiệu: Lan Trai; là nhà thơ và quan triều Trần trong lịch sử Việt Nam.

Vài nét về Nguyễn Ức:

Chưa rõ thân thế và sự nghiệp của Nguyễn Ức, chỉ biết ông từng làm quan Hàn lâm học sĩ dưới triều vua Trần Minh Tông (ở ngôi: 1314-1329), có tham gia thi xã Bích Động do Trần Quang Triều sáng lập, và còn để lại 20 bài thơ chữ Hán trong Việt âm thi tập và Toàn Việt thi lục.

Qua thơ, người ta biết Nguyễn Ức thường hay xướng họa với Trần Quang Triều. Và sau khi người bạn này mất, ông đã lo việc biên tập thơ văn của bạn. Bài "Biên tập Cúc Đường di cảo cảm tác" của ông đã nói lên điều ấy.

Nhận xét

Mặc dù số thơ của Nguyễn Ức còn lại không nhiều, nhưng ông cùng với Trần Quang Triều và Nguyễn Sưởng họp thành một dòng thơ riêng thời Trần. Theo GS. Nguyễn Huệ Chi, thì đó là những con người mang trong lòng nỗi thất vọng sâu sắc về sự suy thoái của vương triều này. Song riêng ở Nguyễn Ức, ông không có sự gắng gượng hoặc che giấu mình như người khác, vì thế thơ ông mang âm điệu chán nản, tiêu cực, có xu hướng chuyển dần sang hư vô chủ nghĩa...Về mặt nghệ thuật, ngòi bút của ông thật là lão luyện. Ông biết cách làm cho câu thơ thêm buồn trĩu, và thể hiện được những cảm giác cô đơn, xa vắng...

*

Thơ Nguyễn Ức

Giới thiệu 2 bài:

(1)

Đồ mi 荼縻

 • Hoa đồ mi còn gọi là hoa Trà mi

荼縻 

壓架初開三雨枝

上陽宮女對愁時

一生不識梅花面

獨殿韶光作後期

*

Phiên âm Hán-Việt:

Trà mi

Áp giá sơ khai tam lưỡng chi,

Thượng Dương cung nữ đối sầu thì.

Nhất sinh bất thức mai hoa diện,

Độc điện thiều quang [1]tác hậu kỳ.

*

Dịch nghĩa:

Hoa đồ mi còn gọi là Trà mi

Vài ba cành mới nở đè lên trên đàn,

Cũng là lúc người cung nữ ở Thượng Dương đang sầu khổ

Suốt đời chẳng biết mặt hoa mai là gì cả,

Một mình trong điện, ngày xuân làm cho tàn héo

*

Ngân Triều diễn thơ:

Lấp ló trà mi khoe mấy đóa,

Thượng Dương[2] cung nữ ngẩn ngơ tình.

Cả đời nào biết Xuân tươi thắm,

Lẽo đẽo[3] thiều quang tàn tuổi xanh.

***
(2)

泊舟應豐亭偶題 

繫纜江亭覓勝遊，

前朝行殿已荒丘。

鶯花不識興亡事，

撩亂春光未肯休。

*

Phiên âm Hán-Việt:

Bạc chu Ứng Phong đình ngẫu đề

Hệ lãm giang đình mịch thắng du,

Tiền triều hành điện dĩ hoang khưu,

Oanh hoa bất thức hưng vong sự,

Liêu loạn xuân quang vị khẳng hưu!.

*

Dịch nghĩa:

Ðậu thuyền bên đình Ứng Phong[4] ngẫu hứng đề thơ

Buộc thuyền cạnh đình bên sông tìm chơi thắng cảnh,

Hành cung triều trước, đã thành gò hoang.

Mùa xuân chẳng biết việc hưng phế,

Làm rối nắng xuân mãi chưa thôi!

*
Ngân Triều diễn thơ:
Dạo bước bên sông đình cảnh cũ,

Hành cung triều trước nay gò hoang.

Xuân kia có biết đời hưng phế?

Hoài cổ lê thê nắng bãi vàng.

***

Bản chữ Hán,

Thu dạ dữ cố nhân Chu Hà thoại cựu [5]

Ngân Triều soạn
秋夜與故人朱何話舊 

秋來偶徬菊花叢

一室芝蘭臭味同

世事泛論燈影外

交情深寄酒杯中

幾莖白髮時相晚

萬里青雲信未通

獨對不來今夕夢

西風吹雨落梧桐

*

Phiên âm

Thu dạ dữ cố nhân Chu Hà thoại cựu [6]

Thu lai ngẫu bạng cúc hoa tùng,

Nhất thất chi lan xú vị đồng.

Thế sự phiếm luân đăng ảnh ngoại,

Giao tình thâm ký tửu bôi trung.

Kỷ hành bạch phát thì tương vãn,

Vạn lý thanh vân tín vị thông.

Ðộc đối bất lai kim tịch mộng,

Tây phong xuy vũ lạc ngô đồng.

*

Dịch nghĩa

Mùa thu về, ngẫu nhiên ngồi bên khóm hoa cúc,

Cùng một nhà chi lan, hương như nhau.

Bên ánh đèn bàn phiếm việc đời,

Tình bầu bạn gửi hết vào chén rượu.

Vài sợi tóc bạc, báo tuổi đã sắp già,

Đường công danh vạn dặm, nay vẫn chưa tỏ lối.

Riêng gặp mặt nhau, đêm nay khỏi phải nằm mộng,

Gió tây hắt mưa làm rụng lá ngô đồng[7].

*

Bản dịch của Nguyễn Tấn Hưng

Gửi bởi Vanachi ngày 14/06/2006 04:56

Khéo sao cùng ngắm cúc hoa vàng,

Chung một nhà hương phảng phất lan.

Thế sự bàn suông đèn hắt bóng,

Tình sầu gửi trọn chén say tràn.

Lưa thưa mái tóc bao chòm bạc

Thăm thẳm công danh mấy dặm ngàn!

Gặp gở, há cầu đêm gối mộng

Ngô đồng mưa rụng gió thu sang.
*

 MAI LỘC PHỎNG DỊCH:

Đêm Thu Cùng Bạn Chu Hà  Ôn Chuyện Cũ

Bên cúc vàng ngẫu nhiên cùng ngắm,

Chung một nhà cùng đẳm chi lan.

Bên đèn thế sự phiếm bàn,

Tình thâm gửi trọn chén tràn ly bôi.

Vài sợi tóc như vôi, già tới,

Đường công danh vời vợi ngàn xa.

Gặp nhau đêm trắng thiết tha,

Gió tây mưa dập xót xa ngô đồng.

MAI LỘC

*

HỌA 1: GẶP BẠN HÀN HUYÊN

Bên cúc vàng vui ngắm ngẩu nhiên,

Chi lan hội ngộ bạn đồng niên.

Bên đèn thế sự thâm đàm luận,

Đôi chén rượu nồng thắm hữu duyên.

Vài sợi tóc vôi… già thoáng đến,

Công danh vạn dặm… ngút xa miền!

Đêm trăng có bạn tình thân thiết,

Bão gió ngô đồng xót phận thêm.

HỒ NGUYỄN (07-8-18)

*

HỌA 2: TÀN THẾ CUỘC

Hoa lan với cúc lọ thiên nhiên,

Rực rỡ màu trần tuổi đậm niên.

Mõi gối đời mình qua giông rũi,

Thương thầm tuổi hạc lúc tàn duyên.

Tóc thưa lóm đóm pha màu bạc,

Đếm bước công danh đến lạc miền.

Dạo cảnh cùng non sông bạn hữu,

Quàng tay thố lộ phận buồn thêm.

Trần Đông Thành (07-8-18)

*

Ngân Triều diễn thơ

Thu đến cùng ngồi bên khóm cúc,

Một nhà chi lan, quyện thơm lừng.

Bên đèn chuyện phiếm đời dâu bể,

Bè bạn hàn huyên chén rượu nồng.

Mái tóc phong sương chòm lốm đốm

Công danh vạn dặm, bước long đong.

Gặp nhau thỏa thích hơn  nằm mộng,

Mưa tạt Tây phong rụng lá vông.

Ngân Triều 11/08/18

*

Hoa Cúc đa sắc màu

---

[1] Thiều quang: 韶光 số ngày của mùa Xuân, 90 ngày:
Ngày Xuân con én đưa thoi,

Thiều quang chin chục đã ngoài sáu mươi.
ĐTTT, Nguyễn Du, câu 39-40

[2] Thượng Dương cung: 上陽宮 cung của Dương hoàng hậu (楊皇后) đời vua Lý Thánh Tông, sau trở thành Hoàng thái hậu.

[3] Lẽo đẽo: lếch thếch theo sau. Bụi hồng lẽo đẽo đi về chiêm bao (Kiều)

[4]Đình Ứng Phong ở phủ Nghĩa Hưng, tỉnh Nam Định. Nhà Lý từng xây hành cung ở đây.

[5](Lúc này Chu Hà và Nguyễn Ức đang làm dưới trướng của Trần Quang Triều).

[7] Ngô đồng: 梧桐 cây Ngô Đồng hay cây Vông