Hoài niệm Tây Ninh: QUAN ĐIỂM VỀ KINH DOANH của MATSUSHITA Kônosuke

Hoài niệm Tây Ninh: QUAN ĐIỂM VỀ KINH DOANH của MATSUSHITA Kônosuke:      QUAN ĐIỂM VỀ KINH DOANH của MATSUSHITA Kônosuke, người được người Nhật xem là thánh kinh doanh,  trong quyển “CÁCH NHÌN VÀ XEM XÉT SỰ V...

Đêm buồn/ Tạp bút Ngân Triều/Ngân Triều chia sẻ

 

Trở Về Miền Quá Khứ/ Tường Việt/ Cảnh Tú chia sẻ

 Tường Việt: Trở Về Miền Quá Khứ

 LTS. DĐTK hân hạnh giới thiệu bài viết đầu tay của tác giả Tường Việt,

> > tức Nguyễn Tường Việt, con trai trưởng của nhà văn Nhất Linh. Ông viết

> > bài này để đóng góp vào cuốn sách “Tự Lực Văn Đoàn và các cây bút hậu

> > duệ”, được ra mắt tại Nam California vào 15 tháng 9, 2019.

                                           

Chuyến bay của hãng hàng không Nhật Bản đáp xuống phi trường Tân Sơn

> > Nhất vào lúc nửa đêm. Mục đích chuyến trở về lần này của chúng tôi

> > (năm 2018) là muốn cháu Maya biết về quê nội của nó. Sau chuyến bay

> > dài mệt mỏi tôi ngủ một giấc ngon lành. Sáng hôm sau, trong lúc gia

> > đình Tường Anh, cậu con trai của tôi lấy taxi đi tham quan Sài Gòn,

> > tôi một mình tản bộ xuống phố tìm quán cà-phê. Mới sáng sớm mà xe cộ

> > đã chạy ngược xuôi, mọi người đi lại hối hả. Cả thành phố bừng bừng

> > như chạy đua với thời gian. Đàn bà thì khẩu trang che kín mặt mũi chỉ

> > chừa đôi mắt. Thật khó mà tìm được một cô gái đẹp! Thoáng một giây tôi

> > ngỡ ngàng và ngậm ngùi: còn đâu nữa một Sài Gòn ngày xưa, còn đâu nữa

> > “nắng Sài Gòn anh đi mà chợt mát, bởi vì em mặc áo lụa Hà Đông”?

> >

> > Ngày hôm sau chúng tôi bay ra Đà Nẵng, thuê xe đi Hội An thăm Dinh

> > phái 1 và Từ Đường phái 2 của dòng họ Nguyễn Tường, sau đó viếng nghĩa

> > trang riêng của gia tộc. Đứng trước hàng bia mộ, nơi yên nghỉ của

> > những người thân yêu, cảm giác này thật khó diễn tả! Cảm giác ấy vừa

> > mơ hồ lại vừa cụ thể như phảng phất đâu đây cái kì bí giữa hai cõi âm

> > dương.

> >

> > Sau hai ngày ở Đà Nẵng và Hội An chúng tôi ra Huế. Không khí ở đây có

> > phần mát mẻ và tĩnh lặng hơn. Tôi tiếc là chưa có dịp đi đò trên sông

> > Hương để nghe nhạc cung đình Huế. Đọc tác phẩm “Mưa trên cây sầu đông”

> > của Nhã Ca, tôi định bụng ra Huế lần này sẽ coi thử “cây sầu đông”

> > (còn gọi là “cây xoan”) xem nó ra thế nào, và tại sao người ta hay ví

> > con gái đẹp với khuôn mặt trái soan? Vậy mà Huế đã vào đông rồi mà cây

> > sầu đông tôi vẫn chưa có dịp nhìn thấy.

> >

> > Vì gia đình cháu Tường Anh chỉ có gần hai tuần lễ ở Việt Nam mà chương

> > trình kéo dài từ Nam ra Bắc nên chúng tôi đến nơi nào cũng chỉ “cưỡi

> > ngựa xem hoa” rồi lại vội vã lên đường đi nơi khác.

> >

> > Đến phi trường Nội Bài chúng tôi lấy taxi về khách sạn. Hà Nội bây giờ

> > cũng đông đúc y như Sài Gòn. Hai bên đường chung cư nhà cửa hàng quán

> > san sát. Giọng bắc của người Hà Nội bây giờ, nghe lạ tai lắm! Âm điệu

> > gần giống nhau, thiếu sự ngọt ngào, êm ái của người Hà Nội ngày xưa.

> > Đến khách sạn tôi gọi điện thoại nói chuyện với anh Nguyễn Tô, một

> > người bạn ngày xưa học cùng lớp trường Chu Văn An, anh Phạm Hoàng Đạo,

> > một người em họ, báo là tôi đã đến Hà Nội và hẹn gặp vì tôi có mang

> > một số quà từ Mỹ để biếu họ. Buổi trưa tôi mời tất cả đến ăn tại một

> > nhà hàng gần khu phố cổ. Cuộc họp mặt rất thoải mái vui vẻ. Tôi bàn

> > với Đạo chương trình của mình và nhờ Đạo thuê xe để ngày hôm sau đi

> > nghĩa trang Yên Kỳ (Sơn Tây, ngoại ô Hà Nội) thăm mộ những người thân

> > chôn cất tại đó: trước hết là mộ bà ngoại tôi, mộ chú thím Thạch Lam

> > rồi đến mộ đứa em út của tôi Nguyễn Tường Thái cùng một số những người

> > trong họ đã yên nghỉ tại đây. Nghĩa trang Yên Kỳ bây giờ khác xưa

> > nhiều lắm, có lối đi thoáng mát, có đường cho xe chạy, cây cối hoa cỏ

> > đủ màu sắc nên trông cũng bớt lạnh lẽo ảm đạm.

> >

> > Chuyến về Hà Nội lần này tôi còn có mục đích đến thăm thôn Lê Dương,

> > thăm lại căn nhà lánh nạn, thăm mộ anh Tý, người đã bất chấp nguy hiểm

> > không sợ liên lụy để mẹ tôi và tôi ẩn nấp trong căn nhà của anh. Ơn

> > cứu mạng đó làm sao mà quên được? Vào thời đó cuối năm 1946 bố tôi

> > Nguyễn Tường Tam, Bộ trưởng ngoại giao trong chính phủ Liên hiệp Kháng

> > chiến, đã bỏ sang Tàu. Trong nước Việt Minh lùng bắt thân nhân bố tôi.

> > Mẹ tôi, bác Nguyễn Tường Cẩm, cậu Phạm Hoàng Tín và tôi (lúc đó 15

> > tuổi) bị quân du kích Việt Minh bắt tại quê mẹ tôi Phượng Vũ. Chúng

> > giải bốn người đến giam trong một cái đồn ở phủ Thường Tín nói là để

> > điều tra. Đúng lúc đó thì máy bay Pháp xuất hiện thả bom. Lợi dụng cơ

> > hội lộn xộn này bốn chúng tôi chạy thoát ra khỏi đồn. Khi máy bay

> > ngưng thả bom, mẹ tôi nói với bác Cẩm và cậu Tín thừa cơ hội này trốn

> > đi. Nhưng cậu Tín trả lời: “Chị và cháu trốn đi còn tôi và anh Cẩm

> > phải trở lại đồn vì họ đã còng tay hai người với nhau có trốn cũng sẽ

> > bị bắt lại. Mẹ con tôi chạy thoát và sau đó tá túc tại nhà anh Tý, một

> > người làm công trung thành của mẹ tôi. Còn cậu Tín (bố cuả anh Đạo),

> > bác Cẩm (bố của Nguyễn Tường Tâm) sau đó bị Việt Minh thủ tiêu.

> >

> > Hai ngày sau khi thăm nghĩa trang Đạo hướng dẫn chúng tôi lên đường đi

> > thôn Lê Dương. Đến nơi chúng tôi phải thăm hỏi nhiều người mới tìm ra

> > được đúng địa điểm và may quá căn nhà của anh Tý vẫn còn nguyên chưa

> > bị phá hủy. Đứng trước căn nhà ấy tôi đã kể cảnh Việt Minh bố ráp và

> > nỗi sợ hãi khi chạy trốn, sợ bị bắt lại, nó kinh hoàng như thế nào. Nó

> > ám ảnh tôi cho đến tận bây giờ hơn 70 năm qua mà tôi vẫn nhớ từng chi

> > tiết như thể chuyện mới xẩy ra ngày hôm qua. Anh Tý yên nghỉ trong

> > nghĩa trang của thôn Lê Dương. Trước ngôi mộ tôi bùi ngùi thắp cho anh

> > một nén nhang. Nhớ lại những ngày ấy đã bao lần tôi tự hỏi nhưng không

> > có câu trả lời là tại sao mẹ tôi lại bình tĩnh và can đảm đến thế;

> > trong lúc chạy trốn mẹ tôi như đã nắm trước địa đồ, dắt tôi chạy qua

> > đê, băng qua đồng ruộng, bất chấp cái chết đang lơ lửng trên đầu. Tôi

> > cũng tự hỏi người ta đã nhân danh cái gì để gán cho chúng tôi hai chữ

> > “Việt gian” khiến biết bao người phải hy sinh, chết oan, bị tra tấn,

> > bị thủ tiêu, như trường hợp của bác Cẩm và cậu Tín, hai người chỉ có

> > mỗi cái “tội” duy nhất là anh ruột, là em vợ của bố tôi.

> >

> > Xe lăn bánh. Chúng tôi từ giã thôn Lê Dương. Tôi bâng khuâng nhìn cảnh

> > cũ mà người xưa không còn.

> >

> > Ngày sau đó gia đình Tường Anh kéo nhau đi Sapa và vịnh Hạ Long. Tôi

> > chọn ở lại Hà Nội. Sức đâu mà theo kịp tụi nó! Tôi nghĩ bụng mình mời

> > anh Tô hay gia đình anh Đạo đi ăn uống và tâm sự với nhau còn vui hơn

> > nhiều.

> >

> > Cái ngày tôi sang Pháp du học đã trôi vào dĩ vãng xa xăm. Hà Nội bây

> > giờ không còn dáng vẻ êm đềm thanh thản như khi tôi lìa xa nó năm

> > 1950. Và tôi cũng không còn là chàng trai trẻ đầy nhiệt huyết, ra đi

> > với chiếc va-li nhẹ tênh mà lòng thì trĩu nặng nhớ thương, nhớ quê

> > hương, nhớ gia đình. Tiếc rằng lúc đó chàng trai 19 tuổi chưa có một

> > “bóng hồng” nào để mang theo. Nhưng khi tàu nhổ neo rời vịnh Hạ Long

> > thì tôi lại thấy lòng nhẹ nhõm, cảm được cái mùi tự do rạng rỡ giữa

> > trời biển mênh mông. Tầu lênh đênh gần một tháng mới nhập cảng

> > Marseille. Trên tàu tôi cũng có quen với một cô gái tên Lan, nhưng có

> > lẽ vì chưa đủ duyên nên khi xuống tàu là đường ai nấy đi!

> >

> > Thoáng một cái mà đã gần hết một đời người! Bao năm qua mải mê với

> > cuộc sống, ít thì giờ suy nghĩ viển vông, nay đã về già mọi thứ ổn

> > định, mới thảnh thơi mà thả hồn về chốn cũ. Rời Hà Nội từ thời niên

> > thiếu tôi tưởng đã quên hết nhưng đi giữa lòng Hà Nội bước chân vẫn

> > dẫn tôi về những nơi xưa cũ: đây là cây đa ngày xưa ở Hồ Gươm, kia là

> > căn nhà cũ ở phố Hàng Bè, đó là khu thương xá Tràng Tiền với những

> > khung cửa kính lớn, rồi những ngõ nhỏ ấm cúng nối kết Hà Nội 36 phố

> > phường, rồi Hồ Tây, hồ Trúc Bạch và con đường Cổ Ngư, nơi ghi dấu bao

> > mối tình lãng mạn! Tình yêu luôn là thứ lãng đãng trong tâm tưởng

> > chàng trai mới lớn. Phải như hồi đó, tìm được một giai nhân, để có mối

> > tình mang theo sang Pháp, có lẽ trời sẽ bớt lạnh và tâm hồn ấm áp hơn

> > khi nhâm nhi những bức thư thăm hỏi: “Paris có gì lạ không anh?”. Tiếc

> > quá! Thời trai trẻ đã qua... Nhưng không sao, tâm hồn chưa già là được

> > rồi!

> >

> > Chúng tôi bay về lại Sài Gòn. Sợ kẹt xe nên thuê khách sạn ở gần phi

> > trường vì ngày hôm sau các cháu phải về Mỹ. Thấy chúng nó vui vẻ thích

> > thú, lại còn cám ơn rối rít, tôi biết là đã thành công khi tổ chức

> > chuyến đi này.

> >

> > Bọn trẻ đi rồi buổi trưa tôi thuê xe vào quận 5 Chợ Lớn, tìm khu chung

> > cư An Đông có cửa hàng Cẩm Lợi của mẹ tôi, có căn nhà mà gia đình đã

> > sống suốt trên 20 năm. Tôi nhìn lên căn gác, nó đã cũ lắm rồi, chung

> > quanh chợ vẫn ồn ào tấp nập đúng như em tôi Nguyễn Tường Thiết đã tả

> > trong tập truyện “Căn nhà An Đông của mẹ tôi”. Tôi đang tập trung nhớ

> > lại hình ảnh mẹ tôi, người đàn bà tần tảo lo toan hết mọi chuyện trong

> > gia đình để chồng yên tâm theo đuổi chí lớn, tôi bỗng giật mình. Có

> > tiếng người đàn bà hỏi lớn: “Ông muốn kiếm gì?”. Tự nhiên tôi buột

> > miệng: “Tôi kiếm quán cơm gà Siu Siu”. Bà ấy lắc đầu: “Dẹp lâu rồi!

> > Gần đây cũng có một tiệm ngon lắm!” Theo Thiết tả thì quán cơm gà Siu

> > Siu ở bên cạnh cửa hàng mẹ tôi rất ngon và nổi tiếng, các em tôi trong

> > bao nhiêu năm được ăn thoả thích, không phải trả tiền, vì trừ vào tiền

> > mẹ tôi cho chủ quán câu điện.

> >

> > Cuộc sống vẫn tiếp diễn... nhưng những người muôn năm cũ đã từng gắn

> > bó với căn nhà này như bố mẹ tôi, như chị Thư tôi, như các em tôi

> > Thạch, Thoa, thì hồn ở đâu bây giờ?

> >

> > Còn lại mấy ngày ở Việt Nam tôi định bụng lên Đà Lạt thì may quá anh

> > bạn đồng hành rủ tôi cùng đi. Xe đò Phương Trang có giưòng nằm. Tôi

> > ngủ thiếp đi. Lúc tỉnh dậy thì xe sắp qua đèo Bảo Lộc. Những cây thông

> > thấp thoáng hai bên đường. Cái khoảng khắc núi rừng chìm trong hoàng

> > hôn sao mà âm u vậy? Anh bạn tôi nói là chỉ khoảng 40 phút nữa là sẽ

> > đến Phinom, vùng đất cao nguyên, nơi cha tôi, nhà văn Nhất Linh, đã

> > định dừng chân, sống với mây ngàn gió núi, vào rừng tìm những giò lan

> > đẹp, tiếp tục trả cho hết cái nợ văn chương, cái nợ chữ nghĩa. Tôi

> > mường tượng căn nhà mang tên một loài lan quý Thanh Ngọc Đình qua bài

> > văn của Thiết, nó nằm giữa rừng thông bát ngát, bên bờ suối Đa Mê thơ

> > mộng cách quốc lộ 20 khoảng nửa cây số, do ông vẽ kiểu và nếu căn nhà

> > không sập đổ trong một cơn bão lớn thì biết đâu ông sẽ trở thành một

> > ẩn sĩ, cống hiến thêm nhiều tác phẩm cho đời? Trước khi đi tôi đọc lại

> > tập san Thế Kỷ 21 số 201và 202 bài Thiết viết vào mùa xuân năm 2006.

> > Đọc xong cái tên Phinom khiến tôi tò mò như bị cuốn hút vào vùng đất

> > hoang vu lặng lẽ nhưng lại rất sinh động này. Khung cảnh ở đây chắc

> > hẳn có gì đặc biệt lắm nhà văn Nhất Linh mới chọn để xây căn nhà mộng

> > ước?

> >

> > Vì vậy, ngay ngày hôm sau khi đến Đà Lạt tôi háo hức thuê xe đi ngược

> > lại quốc lộ 20 đến Phinom. Qua ngã ba Đơn Dương tôi bảo tài xế taxi đi

> > thêm hai cây số thì rẽ phải trên con đường dẫn đến suối Đa Mê. Nhưng

> > thực tế hoàn toàn trái với trí tưởng tượng của tôi, không giống những

> > gì Thiết tả trong hồi ký. Đã 60 năm qua rồi còn gì! Phinom chẳng còn

> > vẻ gì hoang vu nữa, lối cũ bị xoá mờ, khá nhiều nhà cửa san sát. Tôi

> > hỏi thăm đường vào suối Đa Mê chẳng ai biết rõ cả, người chỉ đường

> > này, kẻ chỉ đường kia, tôi không biết đi ngả nào, thôi thì cứ theo

> > trực giác mà đi tìm. Tôi hẹn tài xế thả tôi ở đây một giờ nữa quay lại

> > đón rồi tôi tiếp tục hỏi thăm, may ra có người biết miếng đất mà xưa

> > kia nhà văn Nhất Linh đã từng ở? Chẳng ai cho tôi một thông tin nào

> > chính xác. Mà cũng phải thôi. Một số người sống ở đó đã tản mác đi nơi

> > khác, một số có thể đã về với ông bà rồi. Tôi vào một quán nước bên

> > đường ngồi nghỉ cảm thấy tê tê trong đầu. Phảng phất đâu đây trên vùng

> > đất này, trên khúc đường này, đã in dấu chân của bố mẹ tôi, của các em

> > tôi, vào một mùa xuân nào xa lắc, mẹ tôi ở Sài Gòn lên, có cả một số

> > bạn bè thân quen của bố tôi cùng đón giao thừa trong rừng bên suối Đa

> > Mê trong một cái Tết xưa năm Kỷ Hợi. Tôi nghĩ chắc năm đó cha tôi đã

> > ăn một cái Tết bình an và vui vẻ nhất trong đời ông.

> >

> > Đang mơ màng thì xe đến đón tôi quay trở về thành phố. Từ xa những căn

> > nhà cao thấp ẩn hiện trong sương mù. Phải nói dù thế nào Đà Lạt vẫn có

> > vẻ gì mời gọi quyến rũ đủ để lòng người có một chút bâng khuâng. Có lẽ

> > phố núi vừa mau tối vừa lạnh lẽo cần sưởi ấm nên người ta tìm đến nhau

> > sớm hơn. Thành phố của tình yêu mà!

> >

> > Mấy ngày ở Đà Lạt trời mưa liên miên, gió lạnh và đường phố ẩm ướt

> > nhưng tôi vẫn muốn đến toà nhà số 12 đường Yersin (nay đổi tên là Trần

> > Phú) để nhìn lại căn gác nơi bố tôi từng sống với hai em tôi là Thoa

> > và Thiết. Tiếc là quán Café de la poste mà Thiết tả trong hồi ký “Chai

> > rượu khai xuân” đã không còn nữa để tôi có thể ngồi trong căn nhà mà

> > bố tôi ngày xưa đã từng ở.

> >

> > Hôm sau ngủ dậy nhìn xuống phố, trời đã hết mưa, buổi sáng có nắng

> > đẹp, tôi thấy vui lây cái vui của thiên hạ đông đúc dưới kia. Để thử

> > sức trai tráng còn được bao nhiêu, tôi không lấy taxi mà đi bộ từ

> > đường Phan Đình Phùng hướng về phía chùa Linh Sơn. Dọc đường tôi ghé

> > vào quán gọi một tô bún cá rô ăn ngon lành, rồi theo lời chỉ dẫn tôi

> > leo lên một con dốc cao qua những bậc tam cấp, qua những nhà cửa cao

> > thấp theo triền đá; ra khỏi con dốc là đường Minh Mạng xưa. Tôi ngồi

> > nghỉ uống một ly sữa đậu nành nóng, thấy trong người không mệt mỏi,

> > không thở dốc, vậy là còn lâu viện dưỡng lão mới lấy được tiền của

> > tôi! Lại lang thang hết khu Hòa Bình, vòng xuống Hồ Xuân Hương, hướng

> > mắt tìm một cây Mimosa như trong thơ Nhất Tuấn: “Đường khuya mưa bay

> > bay, Mimosa thôi nở trong hồn anh đêm nay” nhưng không tìm thấy. Hay

> > là tôi chưa tìm kỹ? Hay nó chỉ còn lãng đãng đâu đó trong hồn người?

> > Tôi tần ngần đứng trước một ngôi biệt thự. Sao nó giống ngôi biết thự

> > ở ngoại ô thành phố Paris năm nào, mà hai bố con tôi hay đến đấy trong

> > những dịp nghỉ lễ.

> >

> > Kỷ niệm xưa lại hiện về trong tâm trí.

> >

> > Năm 1950 khi tôi rời Hà Nội thì bố tôi còn ở Hồng Kông. Năm 1974 khi

> > tôi trở về Sài Gòn lần đầu tiên thì bố tôi không còn trên dương thế.

> > Tôi sẽ không có một kỷ niệm thân thương nào với ông cụ tôi nếu không

> > có chuyến Đi Tây thứ hai trong đời ông vào năm 1954.

> >

> > Tôi được ở với bố khoảng 6 tháng ở Paris. Thời gian này với tôi thật

> > là tuyệt vời. Tôi cảm nhận cái hạnh phúc được sống trong mái ấm gia

> > đình. Tại sao Đà Lạt lại có hương vị của Paris nhỉ? Không khí nơi đây

> > nhắc nhở tôi những ngày hai bố con sống với nhau, cùng ăn, cùng ngủ,

> > cùng nói chuyện, tất cả đã xa lắm mà tưởng như mới hôm nào. Tôi mỉm

> > cười nhớ tới lời dặn của bố tôi: “Con yêu ai thì yêu, nhưng lấy vợ

> > Việt Nam thì tốt hơn!” Rất tế nhị, không cấm đoán, ông chỉ nhẹ nhàng

> > đưa ý kiến của mình.

> >

> > Buổi tối cuối ở Đà Lạt tôi xuống trả phòng, nói dăm ba câu chuyện với

> > ông chủ khách sạn. Khi nói về việc đối tên đường tôi mới biết là đường

> > Huỳnh Thúc Kháng bây giờ ngày xưa đã có một thời mang tên Nguyễn Tường

> > Tam.

> >

> > *

> >

> > Là con trai trưởng trong gia đình tôi qua Pháp từ hồi rất trẻ trước

> > khi có hiệp định chia đôi đất nước. Hai mươi bốn năm sau khi tôi trở

> > về thăm Sài Gòn lần đầu thì miền Nam Việt Nam đã gần mất về tay Cộng

> > Sản. Cả hai nền Cộng Hòa của miền Nam tôi không được biết, được sống.

> > Tôi như người đứng ngoài lịch sử, không trực diện với bối cảnh chiến

> > tranh, không phải đối phó với những hoàn cảnh khó khăn với tâm trạng

> > ngổn ngang đau thương mất mát của gia đình như các em tôi đã phải

> > đương đầu. Như vậy có phải là may mắn? Cuộc đời thì hữu hạn, nhưng

> > hoài niệm thì chẳng có giới hạn nào, chúng cứ lơ lửng theo ta đến cuối

> > đời.

> >

> > Tôi không có thiên khiếu văn chương để viết được những tác phẩm đầy đủ

> > và xúc tích như em tôi Nguyễn Tường Thiết. Chỉ xin ghi lại nơi đây một

> > vài cảm nghĩ chuyến về quê này. Chuyến đi cho tôi những trải nghiệm

> > rất thật mà từ hồi nào tôi như sống ngoài nó. Có lẽ khi người ta chưa

> > thực sự trải qua những thăng trầm của cuộc sống thì những suy nghĩ

> > cũng chẳng có thể chững chạc được. Một người đã vốn nghèo về văn

> > chương thì đâu có dư chữ nghĩa để viết được những bài văn bóng bẩy?

> > Cũng thích viết lắm nhưng cứ lần lữa hoài ngần ngại hoài, lại chưa tìm

> > được đề tài để viết. Sự khuyến khích của Thiết, của Cường, đã cho tôi

> > cảm hứng viết bài bút ký này, hy vọng sẽ được đón nhận.

> >

> > Tường Việt